[περιηγητης]

Με την άλωση της Σπιναλόγκας και της Σούδας, οι Ενετοί έχασαν κάθε κτήση τους στην Κρήτη.
Ήταν η σειρά των Τούρκων πλέον να οχυρωθούν, για να κρατήσουν μακρυά απο το νησί Χαΐνηδες και πειρατικές επιδρομές. Άρχισε τότε να δημιουργείται ο Τούρκικος οικισμός. Οι πλατείες που δημιούργησαν στη δυτική πλευρά οι Ενετοί για στρατιωτικούς λόγους, άρχισαν να καταλαμβάνονται απο οικίες, και ο χώρος σιγά σιγά, άρχισε να αποκτά περίπου την εικόνα που έχει σήμερα.
Το 1717, δύο χρόνια μετά την κατάληψη της Σπιναλόγκας, ο πρώην Σπιναλογκίτης Εσπίρος Καραβελάκης, εμφανίστηκε στην περιοχή με πειρατικό πλοίο και πλήρωμα αποτελούμενο απο Βενετούς και Κρητικούς, λεηλατώντας Γαλλικό πλοίο στην περιοχή της Σπιναλόγκας, ή Ισπριλόγκα όπως την ονόμασαν οι Τούρκοι.
Το 1745, έκανε την εμφάνιση του στην Κρήτη ο ανιψιός του περιβόητου Μανιάτη Πειρατή Μανέτα, παραμονεύοντας για τη λεία του στην περιοχή της Σπιναλόγκας και στην Ιεράπετρα.
Το 1779, εμφανίστηκε στην περιοχή της Σπιναλόγκας ο πειρατής Ed Moor. Επιχειρώντας νότια της Κρήτης, αιχμαλώτησε δύο Γαλλικά πλοία, και τα οδήγησε στη Σπιναλόγκα, γεγονός που ίσως καταδεικνύει τις φιλικές σχέσεις του με τους κατοίκους του νησιού, οι οποίοι είχαν ήδη και αυτοί στραφεί προς την πειρατεία.
Το 1783, ήρθαν στην Κρήτη οι Γάλλοι Philippe De Bonneval και Mathieu Dumas, επίσημα ως περιηγητές, αλλα στην ουσία ως μυστικοί πράκτορες του Γαλλικού στρατού, με στόχο την καταγραφή των στρατηγικών σημείων του νησιού, των δυνάμεων του Τουρκικού στρατού και της αντίστασης που θα μπορούσε να προβάλει σε μία ενδεχόμενη Αυστροουγγαρική ή Ρωσική απόβαση.
Στην αναφορά τους στην Σπιναλόγκα, κατέγραψαν τη διοίκηση του νησιού, που αποτελούνταν απο ένα Μπέη, ένα Λιμενάρχη και πολλούς Αγάδες. Παρ' όλο που βρήκαν το φρούριο σε πολύ καλή κατάσταση, θεώρησαν εύκολο έργο την κατάληψη του, απο τα υψώματα του όρους Κάδιστον στα δυτικά του νησιού.
Είδαν επίσης τα πλοία των Κασιωτών Καραβοκύρηδων, τα οποία κατα τη διάρκεια ολόκληρης της Τουρκοκρατίας, λόγω έλειψης ασφαλούς αγκυροβόλιου στην Κάσο, διαχείμαζαν στον Ορμίσκο Μέσα Βαθύ, της Χερσονήσου Κολοκύθα.
δδδ.jpg
Χάρτης της Σπιναλόγκας απο τους Philippe
De Bonneval και Mathieu Dumas.
Απο τα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής κατοχής, η διοίκηση του νησιού, στην προσπάθεια της να απομονώσει διάφορα μουσουλμανικά ταραχοποιά στοιχεία χρησιμοποίησε τη Σπιναλόγκα ως τόπο εξορίας τους. Το νησί άρχισε έτσι να μετατρέπεται σε χώρο συγκέντωσης ατάκτων και εγκληματιών μουσουλμάνων που πρόβαιναν σε ομώτητες κατά των χριστιανών κατοίκων της περιοχής.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της εξορίας ολόκληρου του 14ου Τουρκικού Συντάγματος στην Σπιναλόγκα τον Οκτώβριο του 1817, όταν είχαν πρωτοστατήσει σε ομώτητες που ακολούθησαν τη μεγάλη έκρηξη δύο βαρελιών πυρίτιδας κατά τη μεταφορά τους σε κατάστημα της πόλης. Σε επίδειξη ισχύος, οι γενίτσαροι που εξορίστηκαν, πήραν μαζί τους μόνο την καραβάνα εκστρατείας τους, αφού μερικές εβδομάδες αργότερα, αφέθηκαν ελεύθεροι πληρώνοντας στον Πασά 15.000 γρόσια.
Στην επανάσταση του 1821, οι Τούρκοι του Μεραμπέλλου συγκεντρώθηκαν και οργάνωσαν την άμυνα τους στη Σπιναλόγκα.
Το 1823, οι οπλαρχηγοί του Λασιθίου σε συνεργασία με τον Ψαριανό Χ. Κοτζιά, τον Σητειακό Μιζάλη Βογιατζή και Κασιώτες Καραβοκύρηδες πολιόρκησαν το νησί. Ο Χασάν Πασάς, μετά τη νίκη του στο οροπέδιο Λασιθιου, διαχείμασε στο Μεραμπέλλο και έστειλε στη Σπιναλόγκα σώμα 2000 στρατιωτών, αναγκάζοντας τους πολιορκητές να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους.
Την ίδια εποχή, σώμα του Χασάν, απέκλεισε στο σπήλαιο της Μιλάτου περισσότερους απο 1.000 άμαχους χριστιανούς, κυρίως γυναικόπαιδα με ελάχιστους οπλοφόρους, που κατάφεραν να κρατήσουν μακρυά τους Τούρκους για 15 ημέρες. Όταν τελικά κατέκτησαν το σπήλαιο, άλλοι σφαγιάστηκαν επι τόπου, άλλοι πουλήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα, ενώ 30 επίλεκτοι, σύρθηκαν σιδηροδέσμιοι ως τη Σπιναλόγκα, οπου και κρεμάστηκαν σε επίσημη τελετή, απο τον περιβόητο δήμιο Γενίτσαρο Μεχμέτ Μπερμπάντη.
Στα χρόνια που ακολουθούν μέχρι την αποχώρηση του Τουρκικού στρατού απο την Κρήτη, ο πληθυσμός της Σπιναλόγκας αυξομειώνεται ανάλογα με την πίεση που δέχονται ή τις ομώτητες που διαπράτουν οι μουσουλμάνοι του Μεραμπέλλου και κυμαίνεται απο 250-300 μόνιμους κάτοικους, μέχρι 1000-1300 σε περιόδους αναταραχών.
Στην Αιγυπτιακή απογραφή του 1834, στη Σπιναλόγκα κατοικούν 81, μουσουλμανικές οικογένειες.
Στην Μεγάλη Επανάσταση του 1866, η Σπιναλόγκα αποτέλεσε και πάλι το κεντρο της άμυνας των μουσουλμάνων του Μεραμπέλου.
Οι επαναστάτες την απέκλεισαν τον Μάιο του 1867, γνωρίζοντας οτι κατά την επέλαση του Ομέρ Πασά προς το Λασίθι οι Σπιναλογκίτες μουσουλμάνοι θα προσπαθούσαν να ενωθούν μαζί του. Στις 15 Μαΐου, μια δύναμη απο 1000 μουσουλμάνους, επιχείρησε έξοδο απο το νησί.
ξηκ.jpg
Ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας, αρχηγός της
μεγάλης Κρητικής Επανάστασης του 1866.
Στην απέναντι πλευρά τους περίμεναν καλά οχυρωμένοι 150 επαναστάτες που κράτησαν τις θέσεις τους για περίπου τρείς ώρες. Στο διάστημα αυτό, έφτασαν ενισχύσεις απο τα γύρω χωριά. Όταν πλέον τα πολεμοφόδια άρχισαν να τελειώνουν, οι επαναστάτες όρμησαν με σπαθιά κατά των μουσουλμάνων τρέποντας τους σε άτακτη οπισθοχώρηση
Το 1868-69, επισκέφθηκε την Σπιναλόγκα η Ελπίς Μέλαινα (1818-1899) ή Marie Esperavce Von Schwartz, Αγγλικής υπηκοότητας συγγραφέας - δημοσιογράφος και υπέρμαχος της επανάστασης του 1866 στην Κρήτη.
Όπως καταγράφει στο βιβλίο που εξέδωσε το 1892 με τίτλο ''Εμπειρίες και Παρατηρήσεις μιας παραμονής άνω των 20 χρόνων στην Κρήτη'' στη Σπιναλόγκα κατοικούσαν την εποχή αυτή, εκτός απο τη στρατιωτική φρουρά, 90 μουσουλμανικές οικογένειες, οι οποίες καυχιόταν για την απουσία χριστιανών ανάμεσα τους. Ήταν όλοι τους ναυτικοί και με τα σκάφη τους ασχολούνταν με το ψάρεμα και ασκούσαν εμπόριο με τα γειτονικά νησιά, διοχετεύοντας τα προϊόντα τους κυρίως στην τοπική αγορά του νησιού. Αποδίδει την απομόνωση τους στην άγονη αυτή και άνυδρη νησίδα, στο μίσος ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους, αλλα και στις ομώτητες που έχουν διαπράξει οι κάτοικοι του νησιού εναντίον των χριστιανών.
Συνημμένο Αρχείο 686
Ελπις Μέλαινα
Στις 10 Μαΐου 1878, οι οπλαρχηγοί του Χουμεριακού των Βρυσών των Λιμνών και της Φουρνής, κινήθηκαν προς τη Σπιναλόγκα και την απόκλεισαν, ενώ μέχρι τα τέλη Μαΐου έφτασαν ενισχυσεις και απο την Κριτσά.
Στις 27 Μαίου, οι Τούρκοι επιχείρησαν μαζική έξοδο, αλλά υποχώρησαν μετά από πολύωρη μάχη. Ωστόσο οι επαναστάτες έμειναν απο πολεμοφόδια και ο αποκλεισμός ατόνησε, μέχρι που τελικά διαλύθηκε.
Κατά την τελευταία φάση του Κρητικού ζητήματος, οι Τουρκοι του Μεραμπέλλου συνωστίστηκαν κάτω απο άθλιες συνθήκες στη Σπιναλόγκα, αφού ήταν το μοναδικό σημείο στην περιοχή που μπορούσε να τους παρέχει μια υποτυπώδη ασφάλεια, συνεχίζοντας όμως να προκαλούν με τις πειρατικές επιδρομές τους.
Στην απογραφή του 1881, στο νησί απογράφηκαν 1111 μουσουλμάνοι κάτοικοι.
Το 1897, Σπιναλογκίτες πειρατές αποβιβάστηκαν στις Δυονυσάδες, επιτέθηκαν σε βοσκούς τους οποίους ακρωτηρίασαν και έκλεψαν το κοπάδι τους.
Τον ίδιο χρόνο, έφτασε στην περιοχή ισχυρή δύναμη Κρητικών Επαναστατών με επικεφαλής το Αριστοτέλη Κόρακα, γιό του Μιχάλη Κόρακα. Απέκλεισε όλα τα αγκυροβόλια της περιοχής και εγκατέστησε πυροβολαρχία στα υψώματα του όρους Κάδιστον, ελέγχοντας πλήρως όλες τις προσβάσεις προς το νησί.
Η κατάληψη της νησίδας, αποτράπηκε την τελευταία στιγμή, απο ένα Γαλλικό και ένα Βρετανικό πλοίο, που κανονιοβόλησαν τις θέσεις των επαναστατών και τους ανάγκασαν σε υποχώρηση.
Μετά τα δραματικά γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα η παρουσία των μεγάλων δυνάμεων στο νησί όχι μόνο κρίθηκε επιβεβλημένη, αλλά η Τουρκία προέτρεψε τις μεγάλες δυνάμεις, να καταλάβουν τις μεγάλες πόλεις και τη Σπιναλόγκα.
Οι Γάλλοι, που είχαν αναλάβει την φύλαξη του Λασιθίου, εγκατέστησαν το 1897 δική τους φρουρά στο νησί, έδιωξαν την Τούρκικη φρουρά και κράτησαν μόνο 3-4 στρατιώτες που τους χρησιμοποίησαν για τη συγκέντρωση των μουσειακής αξίας μπρούτζινων Ενετικών κανονιών, τα οποία αντικατέστησαν με σύγχρονα.
Παρ' όλη τη δυσφορία των Τούρκων κατοίκων, ήταν η πρώτη φορά που στο νησί μπήκε τάξη στη διοίκηση, θεσπίστηκε υπηρεσία καθαριότητας και λειτούργησε σχολείο.
Η αποχώρηση του Τουρκικού στρατού απο την Κρήτη μετά τα γεγονότα της 25ης Αυγούστου 1898, δημιούργησε κύμα μετανάστευσης του μουσουλμανικού πληθυσμού απο την Κρήτη προς την Ανατολή. Η περίοδος της ασυλίας των μουσουλμάνων της Σπιναλόγκας είχε ουσιαστικά τελειώσει.
Στην απογραφή του 1900 στη Σπιναλόγκα κατοικούν 272 μουσουλμάνοι.
Ο επίλογος της μουσουλμανικής παρουσίας στη Σπιναλόγκα, γράφτηκε το 1903, όταν οι κάτοικοι της, αποζημιώθηκαν απο την Κρητική Πολιτεία και εγκατέλειψαν το νησί, μεταναστεύοντας αρχικά στην Κωνσταντινούπολη.


Βιβλιογραφία
Αλεξάνδρα Κραντονέλλη - Ελληνική Πειρατεία και Κούρσος
Philippe De Bonneval - Mathieu Dumas - Αναγνώσιση της Νήσου Κρήτης
Ελπίς Μέλαινα - Περιηγήσεις στην Κρήτη 1866-1870
F. W. Sieber - Ταξιδεύοντας στη Νήσο Κρήτη το 1817
Κωστής Παπαγεωργίου - Τα Νησιά της Κρήτης
V. Berard - Κρητικές Υποθέσεις
Γιάννης Χριστάκης - Οχυρωματικά Μνημεία της Κρήτης
Θεοχάρης Δετοράκης - Ιστορία της Κρήτης
Νικ. Σταυρινίδης - Ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας και οι Συμπολεμιστές του