σελ 170
8
Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ
Το μέρος που βρισκόταν η νοικιασμένη κατοικία του Παύλου, μπορεί να μη προσδιοριστεί ποτέ με απόλυτη ακρίβεια. Υπάρχουν, όμως, ελάχιστα ίχνη αυθεντικών σπιτιών του πρώτου αιώνα, στα οποία ζούσαν Χριστιανοί, και, τουλάχιστον τρία απ' αυτά, συνδέονται απευθείας με τον Ίδιο τον Ιησού. Είδαμε ήδη ένα από τα σπίτια αυτά στο Μέρος Β'. Το ανώγειο του Τελευταίου Δείπνου, εκεί που αργότερα έγινε η πρώτη Εβραιοχριστιανική συναγωγή, που μας είναι γνωστή. Ενδιαφέροντα ίχνη Εβραϊκών και κατόπιν Εβραιοχριστιανικών σπιτιών βρέθηκαν σε δύο τόπους, που συνδέονται με προηγούμενες φάσεις της ζωής του Ιησού — στη Ναζαρέτ, την πόλη που μεγάλωσε και στην Καπερναούμ, τη δική Του πόλη (Ματθαίος 9/1).
ΝAΖAΡΕΤ ΚAΙ ΚΑΠΕΡΝΑΟΥΜ
Στη Ναζαρέτ, οι τουρίστες τρέχουν αμέσως να δουν τη σύγχρονη Εκκλησία του Ευαγγελισμού: Ένα κτίριο τόσο μοντέρνο, μεγάλο και άσχημο, που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως μέσα ή κάτω απ' αυτό είναι δυνατόν να υπάρχει κάτι το αυθεντικό. Κι όμως, κάτω από την έκταση που καταλαμβάνει το κτίριο αυτό, οι ανασκαφές έφεραν στο φως σπήλαια-αποθήκες και περιοχές με σπίτια, που, τουλάχιστον, μας δείχνουν με τρόπο όμορφο και εντυπωσιακό, πώς θα πρέπει να ήταν η πατρίδα του Ιησού κατά τον πρώτο αιώνα.
Υπάρχει μια σπηλιά που είναι ένας τύπος σπιτιού με πολλές χρήσεις, εκείνου του καιρού. Στο μπροστινό μέρος,
171
στην αριστερή πλευρά, θα πρέπει να είχαν τα ζώα. Μπορεί ακόμη να δει κανείς τα σημάδια απ' τους γάντζους, πάνω στον τοίχο, που χρησίμευαν για να δένονται τα ζώα. Στο πίσω μέρος, στο μέσον μιας κατασκευής, που μοιάζει με σπηλιά, θα πρέπει να ζούσε η οικογένεια — τρεις γενεές μαζί, καμιά φορά. Οι δύο χώροι χωρίζονταν μεταξύ τους μόνον με ένα χαμηλό σκαλί. Στα δεξιά ήταν η κουζίνα με τον φούρνο. Ακόμη φαίνονται στους τοίχους τα υπολείμματα μαύρης καπνιάς. Αυτή η ιδέα μιας κατοικίας με έναν χώρο ενιαίο, που ήταν και στάβλος μαζί, είχε πολλά πλεονεκτήματα, ένα απ' αυτά ήταν η χρησιμοποίηση των ζώων ως πηγή θερμότητας κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Παρόλο που η κεντρική θέρμανση είχε ήδη εφευρεθεί από τους Ρωμαίους, δεν ήταν ασφαλώς για τους κοινούς θνητούς.
Δίπλα, βρέθηκε ένα βαπτιστήριο Εβραίων Χριστιανών των αρχών του δεύτερου αιώνα, καθώς και λείψανα μιας εκκλησίας του τρίτου αιώνα με graffiti —γράψιμο πάνω στον τοίχο— αφιερωμένο στη Μαρία. Ένα άλλο grafitto δείχνει τον Ιωάννη τον Βαπτιστή να κρατάει στο δεξί του χέρι ένα μακρύ ραβδί μ' έναν σταυρό. Παρόμοια ίχνη των πρώτων χρόνων ανακαλύφθηκαν κάτω από την Εκκλησία του Αγίου Ιωσήφ, που είναι δίπλα, και που, σύμφωνα με την παράδοση, βρίσκεται επάνω στο μέρος που μεγάλωσε ο Ιησούς. Ένα βαπτιστήριο των πρώτων Εβραίων Χριστιανών και ένα σπήλαιο που δείχνει ότι είχε κατοικηθεί, είναι όλα όσα βρέθηκαν, και εφόσον η παράδοση είναι πολύ μεταγενέστερη απ' αυτά τα ευρήματα (16ος αιώνας), θα πρέπει ν' αμφιβάλλουμε αν όντως έχουν κάποια σχέση με τον Ιησού, τη Μαρία και τον Ιωσήφ.
Ωστόσο, τα πιο συναρπαστικά ευρήματα υπήρχαν κάτω ακριβώς από το μοναστήρι των Κυριών της Ναζαρέτ, και ευτυχώς γλίτωσαν, μέχρι σήμερα, από τις σφοδρές επιθέσεις του μαζικού τουρισμού. Εδώ βρέθηκε ένα σπίτι, που ανήκει αναμφισβήτητα στον πρώτο αιώνα και το οποίο αργότερα ενσωματώθηκε σ' ένα Βυζαντινό κτίσμα και ακόμη αργότερα σε μία εκκλησία των Σταυροφόρων. Αρχαιολόγοι και ιστορικοί αρχίζουν να σκέφτονται ότι αυτό, μάλλον, — και όχι η έκταση που βρίσκεται κάτω από την Εκκλησία του
172
Αγίου Ιωσήφ— είναι πολύ πιθανό να είναι το σημείο, όπου βρισκόταν το σπίτι του Ιωσήφ, εκεί που μεγάλωσε ο Ιησούς, Και, επίσης, ότι αυτό εννοούσαν οι προσκυνητές του 4ου, του 5ου και του 6ου αιώνα, όταν μιλούσαν για το σημείο όπου βρισκόταν το σπίτι.
Οι τοπικές παραδόσεις των πρώτων χρόνων μπορούν ασφαλώς να είναι τίμιες και αξιόπιστες. Σ' αυτή την περίπτωση, παράδοση και αρχαιολογία μοιάζουν να συγκλίνουν.
Όχι πολύ μακριά από το σπίτι αυτό του πρώτου αιώνα, ανακαλύφθηκε τελευταία ένας τάφος, που το άνοιγμα του σφραγίζεται από μια στρογγυλή πέτρα. Βρέθηκε σε άριστη κατάσταση — η πέτρα μπορούσε ακόμη να κυλήσει στη θέση της. Τόσο ο Ματθαίος όσο και ο Μάρκος μας δίνουν λεπτομερείς περιγραφές του τάφου του Ιησού (δες Ματθαίος 27/60 και 28/2, Μάρκος 15/46 και 16/3-4). Αν συγκρίνουμε αυτόν τον τάφο της Ναζαρέτ με τάφους που ανακαλύφθηκαν στην Ιερουσαλήμ, θα δούμε ότι ο τάφος αυτός πλησιάζει πολύ περισσότερο στον τύπο του τάφου του πρώτου αιώνα — όπως αυτός περιγράφεται στις διηγήσεις της Καινής Διαθήκης, σχετικά με την ταφή και την Ανάσταση του Ιησού.
Αυτά τα αρχαιολογικά ευρήματα, λοιπόν, κάτω από το μοναστήρι των Κυριών έχουν διατηρήσει όχι μόνο τα γενικά χαρακτηριστικά του είδους του σπιτιού, στο οποίο πρέπει να μεγάλωσε ο Ιησούς, αλλά και τον τύπο του τάφου, στον οποίο έμελλε να ταφεί λίγα χρόνια αργότερα, στην Ιερουσαλήμ.
Κατά κάποιον τρόπο, έρχεται στο νου μας η συνήθεια, που υπάρχει σε μερικά μέρη της Ευρώπης, να φυλάγεται στο σπίτι ένα άδειο φέρετρο, φτιαγμένο στα μέτρα του πιο ηλικιωμένου μέλους της οικογένειας. Και θυμόμαστε τις Λατινικές λέξεις, που χρησιμοποίησε ο Λούθηρος για έναν από τους πιο εντυπωσιακούς του ύμνους Media vita in mortem sumus, που μεταφράζεται στο Υμνολόγιο. «Στο μέσον της ζωής μας βρισκόμαστε στον θάνατο».
Όπως είδαμε, οι παραδόσεις που αναφέρονται σε τοποθεσίες, όπου υπάρχουν αυθεντικά αρχαιολογικά ευρήματα,
|