26
Στην Επιστολή, που είναι γνωστή ως η Δεύτερη Επιστολή του Πέτρου, διαβάζουμε για τη Μεταμόρφωση του Ιησού τα εξής: «Επειδή σας γνωστοποιήσαμε τη δύναμη και παρουσία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ότι δεν ακολουθήσαμε σοφιστικούς μύθους, αλλ' ότι γίναμε αυτόπτες μάρτυρες της μεγαλειότητας εκείνου».
Ακριβώς αυτό που υπονοούσε ο Σενέκας: Εδώ έχουμε ανθρώπους, που επιμένουν στη γνώση από πρώτο χέρι, αποφεύγοντας την κατασκευή μύθων, όπως έκαναν άλλοι.
Αλλά, πάλι, ποιοι ήσαν αυτοί οι άνθρωποι, αυτοί οι αυτόπτες μάρτυρες, οι μαθητές, οι απόστολοι; Υπήρχε κάτι σ' αυτούς, κάποιο κρυφό ή φανερό χάρισμα, που τους έκανε ξεχωριστούς και άξιους για το αξίωμα που τους δόθηκε και που τους έδωσε το δικαίωμα να γράψουν για τις εμπειρίες τους με τον Ιησού, όταν θα παρουσιαζόταν η ανάγκη να γίνει αυτό; Αραγε, έψαξε ο Ιησούς για τέτοια χαρίσματα, ενόψει της «παγκόσμιας αποστολής» Του, που καταγράφεται στο τέλος του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου; Είναι μια εντολή, που τρομάζει: «Αφού, λοιπόν, πορευτείτε, κάντε μαθητές όλα τα έθνη, βαπτίζοντας τους στο όνομα του Πατέρα και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντας τους να τηρούν όλα όσα παρήγγειλα σε σας ...». Δύσκολη αποστολή για ανθρώπους, που ήσαν Γαλιλαίοι χωρικοί, θα σκεφτόταν κανείς. Ήσαν, όμως;
27
2
Ο ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
Ένας από τους μύθους, που αφορούν την Καινή Διαθήκη, είναι ότι οι πρώτοι απόστολοι ήσαν φτωχοί και απλοί άνθρωποι και ένα από τα θαυμαστά σημεία του Χριστιανισμού ήταν ότι το μήνυμα του διαδόθηκε απ' αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους, που ήσαν επιφορτισμένοι με αυτό το έργο. Και όμως! Δεν γνωρίζουμε αρκετά για τη ζωή των δώδεκα αποστόλων, αλλά, αυτά που ξέρουμε για μερικούς απ' αυτούς, μας δίνουν μία τελείως διαφορετική εικόνα.
Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤ0 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
Η ικανότητα να διαβάζουν και να γράφουν ήταν κάτι συνηθισμένο στους Εβραίους άνδρες. Ήταν μέρος της στοιχειώδους εκπαίδευσης τους. Η διδασκαλία γινόταν σε δύο γλώσσες, την Αραμαϊκή και την Εβραϊκή. Η Αραμαϊκή ήταν η «εθνική γλώσσα«, η καθομιλουμένη, για τους Εβραίους της Παλαιστίνης του πρώτου αιώνα. Όμως, οι Γραφές, η δική μας Παλαιά Διαθήκη, δεν ήσαν γραμμένες στην Αραμαϊκή — με ελάχιστες εξαιρέσεις, ιδιαίτερα στο βιβλίο του Δανιήλ—, αλλά στην Εβραϊκή. Εκτός αυτού, στα Εβραϊκά κείμενα δεν υπήρχαν φωνήεντα. Κάθε Εβραίος έπρεπε να διδαχθεί, ώστε να τοποθετεί τα κατάλληλα φωνήεντα ανάμεσα στα γραμμένα σύμφωνα. Ένας τρόπος ήταν να αποστηθίζει όσο περισσότερα κείμενα μπορούσε, ιδιαίτερα αυτά που χρησιμοποιούνταν στη συναγωγή για τα μαθήματα. Κάθε ενήλικας Εβραίος είχε το δικαίωμα να διαβάζει τα ιερά κείμενα και να λέει τις προσευχές. Οι Ραββίνοι, οι θρησκευτικοί δάσκαλοι, καταδίκαζαν αυτή την συνήθεια της απαγγελίας
28
από μνήμης και επέμεναν στη σημασία της έκφωνης ανάγνωσης μέσα από τα γραπτά κείμενα.
Όπως και να έχει το πράγμα, η αποστήθιση ολόκληρων κειμένων δεν ήταν εύκολο πράγμα. Θα έπρεπε να εξασκηθεί κατάλληλα η μνήμη, καθώς και οι τεχνικές απομνημόνευσης. Αυτό γινόταν όχι μόνον στο σχολείο, αλλά και σε κάθε Εβραϊκό σπίτι. Ο Φλάβιος Ιώσηπος, ο Εβραίος ιστορικός, που πέθανε το 95 μΧ —σύγχρονος της δεύτερης γενιάς των Χριστιανών— λέει κάτι σχετικό: «Μπορείς να ρωτήσεις τον πρώτο άνθρωπο του λαού μας, που θα συναντήσεις» γράφει, επιτιθέμενος σε κάποιον Απίωνα, «σχετικά με το Νόμο (την Πεντάτευχο) και θα σου τον απαγγείλει πολύ πιο εύκολα από το να σου πει το όνομα του. Γιατί, εμείς διδασκόμαστε τους νόμους συνέχεια, από τις απαρχές της γνώσης μας και γι' αυτό είναι βαθιά ριζωμένοι στις ψυχές μας».
Ένας άλλος Εβραίος, σύγχρονος των πρώτων Χριστιανών, ο Φίλωνας ο Αλεξανδρέας —πέθανε το 50 μΧ— τόνιζε την εξάσκηση της μνήμης, ως την απαραίτητη προϋπόθεση για μια ολοκληρωμένη παιδεία.
Εκτός από την απομνημόνευση και την ανάγνωση, η γραφή ήταν μία άλλη ικανότητα που αποκτούσαν οι Εβραίοι τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν επιγραφές πάνω σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης — βάζα, όστρακα (τμήματα αγγείων), ακόμη και Ο^ίίϊίί. Σε μερικά απ' αυτά υπήρχε το αλφάβητο και ασκήσεις υπολογισμού. Το πιο σπουδαίο απ' αυτά είναι, ίσως, το ημερολόγιο της ΟΘΖΘΓ, μία άσκηση ενός μαθητή πάνω σε ένα κομμάτι ασβεστόλιθου. Ανήκει, όπως υπολογίζεται, στον δέκατο ή τον ένατο αιώνα πΧ και μας δείχνει ότι η γραφή (και η συστηματική εκμάθηση της) είχε μεγάλη σημασία για τους Εβραίους, πολύ πριν από την εποχή του Ιησού.
Εκτός αυτού, υπάρχουν αναφορές στα Ευαγγέλια, όπως είπαμε και στο πρώτο κεφάλαιο, που μαρτυρούν για την ικανότητα του Ιησού να διαβάζει και να γράφει. Υπάρχει, επίσης, εκείνο το εδάφιο στο πρώτο κεφάλαιο του κατά Λουκάν Ευαγγελίου, που λέει ότι ο Ζαχαρίας, ο πατέρας του Ιωάννη του Βαπτιστή, που είχε χάσει προσωρινά τη λαλιά του, έγραψε το όνομα του νεογέννητου γιου του. Η
29
έκπληξη των παρισταμένων δεν ήταν για το ότι μπορούσε να γράψει, αλλά γι' αυτό που έγραψε.
Ακόμη και τα Ελληνικά —η διεθνής γλώσσα της φιλοσοφίας, του εμπορίου και των συναλλαγών, στις ημέρες εκείνες— ήταν πιθανό να διδασκόταν στο σχολείο. Όχι μόνον στην Ιερουσαλήμ, αλλά και στα χωριά της Γαλιλαίας, την Τι-βεριάδα, για παράδειγμα, ή την Σεπφωρίδα (που απείχε τέσσερα μίλια περίπου από τη Ναζαρέτ) υπάρχουν ενδείξεις ότι τα Ελληνικά ήταν η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν στη συναγωγή, αλλά και στο σχολείο — τα σχολεία ήσαν, συχνά, τμήματα της συναγωγής της περιοχής. Μπορεί να φαίνεται πρωτάκουστο, αλλά είναι ασφαλώς πολύ πιθανό, ο Ιησούς ή οι μαθητές Του να μπορούσαν να χειρίζονται άνετα τρεις γλώσσες, από τα μαθητικά τους ακόμη χρόνια. Δηλαδή, να διαβάζουν, να γράφουν, να ακούν και να μιλούν Αραμαϊκά, Εβραϊκά και Ελληνικά. Αργότερα, μπορεί να προστέθηκαν και λίγα Λατινικά σ' αυτόν τον κατάλογο, μια και ήταν η επίσημη γλώσσα της Ρωμαϊκής διοίκησης. Η περίφημη επιγραφή από την Παραθαλάσσια Καισαρεία, στην οποία αναφέρεται ο Πόντιος Πιλάτος, ήταν ασφαλώς στα Λατινικά, ενώ παράλληλα, ο Πιλάτος βεβαιώνει ότι τα Λατινικά ήταν μία από τις τρεις γλώσσες της επιγραφής επάνω στον Σταυρό του Ιησού (Ιωάννης 19/19-20).
0Ι ΠΡΩΤΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ
Τα δύο ζευγάρια αδελφών ανάμεσα στους πρώτους μαθητές — Πέτρος και Ανδρέας, Ιάκωβος και Ιωάννης— ήσαν κάτι παραπάνω από συνηθισμένοι ψαράδες, ήσαν ιχθυέ-μποροι και μεταπράτες. Η θάλασσα της Γαλιλαίας ήταν ο κύριος προμηθευτής ψαριών της περιοχής και βρισκόταν πάνω στο σπουδαιότερο εμπορικό πέρασμα, την Via Maris. Αυτοί οι ψαράδες, λοιπόν, για επαγγελματικούς και μόνον λόγους, θα έπρεπε να έχουν την ικανότητα να διαβάζουν και να γράφουν στοιχειωδώς περισσότερες από μία γλώσσες.
Από την άλλη μεριά, φαίνεται ότι ο Ιωάννης είχε επαφές με τους αρχιερείς στην Ιερουσαλήμ. Το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, στο κεφάλαιο 18, μας λέει ότι ήταν γνωστός στους
(θα το συνεχίσω...)
|