To μεταφυσικό στην ποίηση του Λόρδου Βύρωνα

[Viktor_Belenko]

Καλησπέρα και καλό ξημέρωμα,

Ο Λόρδος Βύρωνας υπήρξε εκτός από μεγάλος και αγνός φιλέλληνας, ποιητής και αθλητής, ένας από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους της κίνησης του ρομαντισμού μαζί με τους Σέλεϋ, Μπλέηκ, Κητς και άλλους.

Ο Λόρδος Βύρων διακρίνεται ιδιαίτερα για το μεταφυσικό στοιχείο που ολοκληρώνει στην ποίησή του. Πιστεύω λοιπόν ότι αξίζει ένα δικό του θέμα.

Όπως είναι ευνόητο, η διαθέσιμη βιβλιογραφία για την ποίηση του Λόρδου Βύρωνα είναι αρκετά μεγάλη.

Μια πολύ καλή πρόταση, και μάλιστα στα ελληνικά για την εισαγωγή και εμβάθυνση στον μαγευτικό βυρωνικό κόσμο, είναι το βιβλίο H ποίηση του Μπάϊρον: Πανόραμα και σχόλιο, του δόκτορως Μάριου Βύρων Ραΐζη, ενός εκ των μεγαλύτερων μελετητών του Λόρδου Βύρωνα παγκοσμίως και επίτιμου προέδρου της διεθνούς αλλά και της ελληνικής βυρωνικής εταιρείας, επίτιμου προέδρου του τμήματος αγγλικών σπουδών του ΕΚΠΑ και όχι μόνο. Επίσης υπάρχει και το The metaphysical poems of England, του ίδιου συγγραφέα και εκδόσεων.

Ποιήματα του Μπάιρον μπορούν να βρεθούν εύκολα πλέον ανθολογημένα στο διαδίκτυο, όπως εδώ, για παράδειγμα.

Παραθέτω σχετικά ορισμένα χαρακτηριστικά ποιήματα.

Για τον θάνατο:

Euthanasia

When Time, or soon or late, shall bring
The dreamless sleep that lulls the dead,
Oblivion! may thy languid wing
Wave gently o'er my dying bed!

...

Για την μοναξιά:

Solitude

To sit on rocks, to muse o'er flood and fell,
To slowly trace the forest's shady scene,
Where things that own not man's dominion dwell,
And mortal foot hath ne'er or rarely been;
To climb the trackless mountain all unseen,
With the wild flock that never needs a fold;
Alone o'er steeps and foaming falls to lean;
This is not solitude, 'tis but to hold
Converse with Nature's charms, and view her stores unrolled.

....

Για το σκοτάδι:

Darkness

I had a dream, which was not all a dream.
The bright sun was extinguish'd, and the stars
Did wander darkling in the eternal space,
Rayless, and pathless, and the icy earth
Swung blind and blackening in the moonless air;
Morn came and went--and came, and brought no day,
And men forgot their passions in the dread
Of this their desolation; and all hearts

.....

Για τον έρωτα. Aναφέρεται στην Κόρη των Αθηνών, την Τεράζα Μακρή με την οποία είχε συνάψει δεσμό, o δε πέμπτος στοίχος είναι στα ελληνικά:

Maid of Athens, ere we part

Maid of Athens, ere we part,
Give, oh, give back my heart!
Or, since that has left my breast,
Keep it now, and take the rest!
Hear my vow before I go,
Zoë mou sas agapo.

By those tresses unconfined,
Wooed by each Aegean wind;
By those lids whose jetty fringe
Kiss thy soft cheeks' blooming tinge;
By those wild eyes like the roe,
Zoë mou sas agapo.

By that lip I long to taste;
By that zone-encircled waist;
By all the token-flowers that tell
What words can never speak so well;
By love's alternate joy and woe,
Zoë mou sas agapo.

Maid of Athens! I am gone:
Think of me, sweet! when alone.
Though I fly to Istambol,
Athens holds my heart and soul:
Can I cease to love thee? No!
Zoë mou sas agapo.

Μετάφραση:

Κόρη των Αθηνών, προτού χωριστούμε,
Δώσε, αχ, πίσω την καρδιά μου δώσε!
Ή, μια και απ' το στήθος μου τώρα πια έχει φύγει,
Κράτα την τώρα και πάρε κι ό,τι μένι!
Τον όρκο μου άκου πριν φύω εγώ:
Ζωή μου, σας αγαπώ.

Σ' άυτά τα ξέπλεκα ορκίζομαι μαλλιά,
Που όλοι του Αιγαίου οι άνεμοι γλυκομιλούνε,
Σ' αυτά τα βλέφαρα που τόσο πεταχτά,
Τις τρυφερές σου παρειές σαν λούλουδα φιλούνε,
Σ΄αυτό το μάτι σαν απ' ελαφάκι αγριωπό,
Ζωή μου, σας αγαπώ.

Στα χείλη που ν' αγγίξω λαχταρώ,
Στη μέση που με ζώνη είναι σφιγμένη,
Σ΄όλα τα άνθη τα συμβολικά που λεν,
Ότι ποτέ λόγια να πουν καλά δεν θα μπορέσουν,
Στης αγάπης τη διαδοχική χρά και τον καημό,
Ζωή μου, σας αγαπώ.

Κόρη των Αθηνών! Φέυγω πια:
Όταν θα 'σαι μόνη, σκέψου με, γλυκιά,
Αν και εγώ στην Κωνσταντινούπολη πετώ,
Η Αθήνα κρατάσει την καρδιά μου και το λογικό
Να σ' αγαπώ να πάψω; Όχι δεν μπορώ!
Ζωή μου, σας αγαπώ.

Φιλικά.

[melian]

Πολύ χάρηκα που είδα Viktor ότι άνοιξες θέμα για τον Lord Byron (συγνώμη που δεν χρησιμοποιώ το ελληνικό, αλλά νομίζω ότι τώρα πια που έχει περάσει η εποχή που ελληνοποιούσαμε τα ονόματα των ξενων καλό είναι να επιστρέψουμε στο όνομα Μπάιρον ) Πέρα από το κομμάτι του φιλελληνισμού στο οποίο έχουμε επιμείνει εξαιρετικά πολύ ως Έλληνες, ο Byron όντως είναι μια από τις πιο σημαντικές μορφές του Ρομαντισμού. Η ποίηση του όντως εμπεριέχει μέσα της πολλά μεταφυσικά στοιχεία, όπως και το σύνολο του Ρομαντισμού, ως ρεύμα. Για όσους δεν γνωρίζουν να πω ότι το γοτθικό ρεύμα θεωρείται παρακλάδι του Ρομαντισμού, οπότε έτσι γίνεται ακόμα πιο έντονη η σύνδεση Ρομαντισμού-μεταφυσικού στοιχείου.

Θα ήθελα αρχικά να πω λίγα λόγια για τι εστί Ρομαντισμός πριν αρχίσουμε να μιλάμε συγκεκριμένα για τον ποιητή Byron. Ο Ρομαντισμός δεν θα έπρεπε να μας παραπέμπει σε ποιηματάκια που ανταλλάσσουν οι ερωτευμένοι, σε κεράκια και βόλτες στην παραλία ή σε όλη αυτή την ατμόσφαιρα και διάθεση που έχουμε συνηθίσει να ονομάζουμε "ρομαντική". Άλλο πράγμα ο Ρομαντισμός και άλλο το επίθετο "ρομαντικός".

Διαβάζω στο βιβλίο του Norbert Wolf, Romantisicm που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Taschen ότι ο Ρομαντισμός πρωτοεμφανίστηκε το 1800 στη Γερμανία και στη συνέχεια εξαπλώθηκε στη Γαλλία και στη Μεγάλη Βρετανία. Οι φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες (ποιητές, πεζογράφοι, ζωγράφοι) που ακολούθησαν αυτό το ρεύμα άρχισαν να διατυπώνουν ένα καινούριο όραμα για τον κόσμο. Οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους οικοδομήθηκε ο Ρομαντισμός είναι η ίδια η φύση, η ανθρώπινη φαντασία η οποία βρίσκεται σε άμεση επαφή με τον συλλογικό νου και το δημιουργικό μυαλό, το οποίο ανήκει κατά βάση σε έναν άνθρωπο μοναχικό, ο οποίος προσπαθεί απελπισμένα να βρει την αρμονία μέσα στον άνθρωπο και τη φύση. Με την ίδια, λοιπόν, τη φύση να παίζει τόσο μεγάλο ρόλο δεν είναι καθόλου περίεργο που τα έργα των Ρομαντικών διαπνέονται τόσο έντονα και από στοιχεία μεταφυσικής.

O Byron είναι ένας από όλους αυτούς τους ποιητές. Ήδη Viktor ανέφερες κάποιους όπως τον Shelley, τον Keats, επίσης υπάρχει και ο μεγάλος Coleridge (ίσως το πιο γνωστό του μεταφυσικό έργο να είναι το The Rime of the Ancient Mariner , το οποίο εξιστορεί τις 'μεταφυσικές' περιπέτειες ενός ναυτικού στη θάλασσα) και ο Wordsworth. Αυτοί είναι οι Άγγλοι Ρομαντικοί. Στη Γερμανία έχουμε χαρακτηριστικά τους ETA Hoffman, Novalis και φυσικά τον Goethe (ποιος δεν γνωρίζει έστω κι ακουστά τον Φάουστ, άλλο ένα απόλυτα μεταφυσικό έργο). Επίσης στη Γαλλία έχουμε τους Victor Hugo και τον Théophile Gautier κα, ενώ στην Αμερική εμφανίζεται ο Edgar Allan Poe (αυτός κι αν είναι "μεταφυσικός" καλλιτέχνης), ο Washington Irving και ο Nathaniel Hawthorne.

Στα έργα όλων αυτών των ανθρώπων υπάρχει πλήθος μεταφυσικών στοιχείων, που εκδηλώνονται μέσα από την εμφάνιση αλλόκοσμων πλασμάτων, οραμάτων, ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης τρέλας ακόμα και με την εξύψωση του εγώ στα ανώτερα πλάνα. Κυρίαρχο στοιχείο στη Ρομαντική τέχνη είναι άλλωστε και η υπερβατικότητα (transcedentalism).

Επί της ευκαιρίας, να αναφέρω για όποιον μπορεί να ενδιαφέρεται να βρει και να διαβάσει τέτοια κείμενα, κυρίως όμως αγγλόφωνα, ότι έχω δημιουργήσει ένα blog το οποίο επικεντρώνεται ναι μεν στη γοτθική έκφραση του Ρομαντισμού, παρ' όλα αυτά περιέχει πολλά από τα κείμενα των παραπάνω καλλιτεχνών, ενώ συνεχίζω να το εμπλουτίζω κάθε τόσο με καινούρια. Μπορείτε να ρίξετε μια ματιά εδώ. Επίσης μπορεί να βρει κανείς πολύ εύκολα τα πρωτότυπα κείμενα σε πλήθος ιστοσελίδων αλλά και να τα κατεβάσει free και νόμιμα. Μια πολύ χρήσιμη ιστοσελίδα είναι το Project Gutenberg. Δυστυχώς δεν γνωρίζω για τυχόν μεταφράσεις κάποιων εξ αυτών των κειμένων στα ελληνικά (αν υπάρχουν κι αν αξίζουν), ίσως κάποιος άλλος εδώ να μπορούσε να μας βοηθήσει.

Σχετικά με τον Byron, να αναφέρω δύο από τα πιο γνωστά μεταφυσικά του έργα: τον Manfred (έχει πολλά κοινά στοιχεία με τον Φάουστ του Γκαίτε) και το The Giaour (η ιστορία διαδραματίζεται στην τουρκοκρατούμενη τότε Ανατολή και γίνεται ίσως και για πρώτη φορά αναφορά σε βρικόλακες). Ας μη ξεχάσω να αναφέρω και τη συμβολή του Byron στο πρώτη ίσως βαμπιρική νουβέλα που δημοσίευσε το 1819 ο Polidori, ο οποίος φαίνεται να έκλεψε την ιδέα για το story από τον ίδιο τον Byron.

Αξίζει να αναφέρουμε και την περίεργη νύχτα στη Γενεύη που έμελλε να είναι η αφορμή για τη γέννηση του Φρανκενστάιν της Mary Shelley. Θα επανέλθω σε αυτό σε επόμενο ποστ ή αν θέλει ας το αναφέρει κάποιος άλλος. (Viktor σ'ευχαριστώ για την ευκαιρία να μιλήσω για όλα αυτά--αν δεν το καταλάβετε ήδη έχω ένα μικρό κολληματάκι με το συγκεκριμένο είδος )