To βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού

[Drymonia]

Κάθε άνθρωπος μορφωμένος [με την γενική έννοια, δηλ καλλιεργημένος] γνωρίζει πολύ καλά το ότι όταν κάποιος κολλάει ταμπέλες το κάνει επειδή δεν έχει άλλα επιχειρήματα να στηρίξει την θέση του και να απορρίψει τον συλλογισμό του συνομιλητή του. Αυτό πρόσφατα έχει επιβεβαιωθεί και από την ψυχολογία [νευροψυχολογία]. Όταν λοιπόν δεν έχουμε λογικά επιχειρήματα, τότε το μόνο που μας απομένει είναι να θίξουμε τον συνομιλητή με κάθε άλλο μέσο, και φυσικά στην συγκεκριμένη περίπτωση πετάμε ένα "είσαι φασίστας" και είμαστε καλυμμένοι.

Δε βλέπετε τί γίνεται στην πολιτική; Ποιά είναι η πιο συχνή τακτική κατάρριψης επιχειρημάτων των πολιτικών; Ο ένας κατηγορεί τον άλλο, και ο δεύτερος αντί να μιλήσει καθαρά και ξάστερα και να επιχειρηματολογήσει και να εξηγήσει την κατάσταση, επιτίθεται στον πρώτο με άλλες κατηγορίες ή ρίχνει μια ταμπέλα [όταν δεν έχει άλλα άπλυτα για την γούνα του] και ξεμπερδεύει. Και φυσικά ο ακροατής μένει ξανά χωρίς απαντήσεις, κενός, με ένα υπερμεγέθες ερωτηματικό να πλανάται απειλητικά σαν γκιλοτίνα πάνω από τον κατεστραμμένο του εγκέφαλο.
Αυτά όμως εκεί που τους παίρνει! Όχι σε μας! Σε εκείνους που σκήβουν το κεφάλι και το βάζουν στα πόδια και στα κολλημένα-βολεμένα μυαλά.

[Pertinax]

Ενδιαφέρουσα η εκπομπή του Χαρδαβέλλα την Τρίτη το βράδυ. Απολαυστικός όπως πάντα ο Άδωνις, που αν και καπεταν-φασαρίας, έκανε κάποια πετυχημένα σχόλια για το βιβλίο (το οποίο όπως όλα δείχνουν θα διδάσκεται και του χρόνου) και τις πολιτικές ευθύνες που προκύπτουν. Εύστοχες παρατηρήσεις όμως έκανε και η απέναντι πλευρά, η - υποτίθεται - πιο "προοδευτική". Καταδίκασε το βιβλίο, αλλά ταυτόχρονα έκανε λόγο για την "μισή αλήθεια" που αφήνει να γίνει γνωστή η εκάστοτε εθνική ιδεολογία ενός κράτους.

Για παράδειγμα η κυρία Σακοράφα αποδοκίμασε την αναφορά του βιβλίου για "συνωστισμό στο λιμάνι της Σμύρνης", τόνισε όμως ότι τείνει να λησμονηθεί το γεγονός ότι οι χιλιάδες μικρασιάτες πρόσφυγες της δεκαετίας του '20, χαρακτηρίζονταν για πολλά χρόνια από τους Ελλαδίτες ως "Τουρκόσποροι", οι άντρες, και "παστρικές", οι γυναίκες.

Ο εκπρόσωπος της ΟΛΜΕ (δεν θυμάμαι το όνομά του) ανέφερε ότι η κυρίαρχη εθνική ιδεολογία αποκρύπτει την επίσημη θέση της εκκλησίας και του Πατριαρχείου για το Διαφωτισμό και την ιδέα της επανάστασης και του "ανεξάρτητου φιλελεύθερου κράτους". Και διάβασε ένα απόσπασμα από το κείμενο της "Πατρικής Διδασκαλίας" που εξέδωσε το Πατριαρχείο το 1798. Σε άλλο σημείο του ίδιου κειμένου αναγράφονται τα εξής:
"Ο Θεός ύψωσε την βασιλεία αυτήν των Οθωμανών περισσότερο από κάθε άλλη, δια να αποδείξη αναμφιβόλως ότι θείω εγένετο βουλεύματι. Ο διάβολος εμεθοδεύθη εις τον τρέχοντα αιώνα μίαν άλλην πονηρίαν και απάτην ξεχωριστήν, δηλαδή το νυν θρυλούμενον σύστημα της ελευθερίας, δέλεαρ του διαβόλου και φαρμάκι ολέθριον, δια να κατακρημνίση τους λαούς εις την απώλειαν και την ακαταστασίαν. Αδελφοί, μη πλανηθήτε, κλείστε τ' αυτιά σας και μη δώσετε καμμίαν ακρόασιν εις ταύτας τας νεοφανείς ελπίδας της ελευθερίας, φυλάξετε στερεάν την πατροπαράδοτον σας πίσην και, ως οπαδοί του Ιησού Χριστού, απαρασάλαυτον την υποταγήν εις την πολιτικήν διοίκησην [δηλ. την Οθωμανική]"
[Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. ΙΑ', σελ. 449, εκδοτική Αθηνών]

Να ξεκαθαρίσουμε ότι το βιβλίο της ΣΤ' Δημοτικού είναι πράγματι "προσβλητικό" για την επίσημη Ελληνική εθνική ιδεολογία και για όσους έχουν ανατραφεί με τα εθνικά ιδεώδη του Νεοελληνισμού. Και αυτοί αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των σημερινών Ελλήνων. Κάτω από αυτό το πρίσμα οι αντιδράσεις είναι αναπόφευκτες, πόσο μάλλον τη στιγμή που πρόκειται για ένα σχολικό βιβλίο. Μην ξεχνάμε ότι τα σχολικά εθνικά βιβλία της Ιστορίας έχουν ένα βασικό σκοπό: Να διαπλάσουν την ιστορική συνείδηση των μαθητών.
Η εθνική ιστορία κάθε κράτους όμως, δεν είναι και η "αντικειμενική" ιστορία. Πολλές διαφορετικές όψεις του παρελθόντος έχουν μείνει στο περιθώριο γιατί προκαλούν προβλήματα στην εθνική συνοχή του συνόλου και στον ένδοξο εθνικό πατριωτικό μύθο.

Επι τροχάδην θα ήθελα να θίξω ορισμένα σημεία.

- Υπάρχουν δικαιολογημένες αντιδράσεις ότι η περίοδος της Τουρκοκρατίας παρουσιάζεται από το βιβλίο χωρίς βασικά αρνητικά χαρακτηριστικά.
Αντίστοιχα όμως, στο βιβλίο της Ε' δημοτικού, η περίοδος του εκχριστιανισμού του Ελλαδικού χώρου από το Ρωμαϊκό κράτος (4ος αι. και μετά) παρουσιάζεται ως απολύτως φυσιολογική. Και όχι μόνο αυτό, αλλά συνολικά η πρωτοβυζαντινή περίοδος (330-610) εντάσσεται χωρίς πολλή σκέψη στην εθνική Ελληνική ιστορία. Και αυτό γιατί έτσι επιβάλλει ο "εθνικός μύθος". Πλάκα - πλάκα στην συνείδηση των περισσοτέρων, ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο Θεοδόσιος και ο Ιουστινιανός έχουν περάσει ως ... Ελληνορθόδοξοι!!!

- Ορίονται πολλοί για την αναφορά του βιβλίου ότι οι Έλληνες Διαφωτιστές "θεώρησαν τους αρχαίους Έλληνες ως προγόνους". Δηλαδή ότι επέλεξαν ως προγόνους του Γένους τους αρχαίους. Με αυτό τον τρόπο υπονοείται ότι η Ελληνική εθνική συνείδηση "δημιουργήθηκε" και δεν υπήρχε ανέκαθεν.
Και πάλι όμως, οι θιγόμενοι πατριώτες υπερασπίζονται τη μισή αλήθεια που έμαθαν από μικρά παιδιά.
Υπήρχαν πολλοί από τα ελληνόφωνα λαϊκά στρώματα του 15ου ή 16ου ή 17ου αιώνα που να θεωρούσαν τους εαυτούς τους Έλληνες και απογόνους των αρχαίων Ελλήνων;

[skeptic]

Όπως και να χει είναι ανεπίτρεπτο να μας γράφουν τα βιβλία ιστορίας και τα σχολικά εγχειρίδια οι Αμερικανοί και ο Σόρος!

Αυτό πρέπει να σταματήσει!

ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΠΟΙΚΙΑ ΤΟΥΣ!

Πρέπει να διαμαρτηρυθούμε όλοι όσο μπορούμε!

[Ierofantis]

http://www.youtube.com/watch?v=PpdcV...elated&search=



Εδώ ο Κωνσταντίνος Πλεύρης δίνει μιά δέουσας σημασίας απάντηση περί του επίμαχου βιβλίου...

http://www.youtube.com/watch?v=lOnDD...elated&search=

και εδώ κάτι επιπλέον για να δούμε το επίπεδο της παρακμής

[Αναστάσιος]

Αρχική Δημοσίευση από Pertinax

Και πάλι όμως, οι θιγόμενοι πατριώτες υπερασπίζονται τη μισή αλήθεια που έμαθαν από μικρά παιδιά.
Υπήρχαν πολλοί από τα ελληνόφωνα λαϊκά στρώματα του 15ου ή 16ου ή 17ου αιώνα που να θεωρούσαν τους εαυτούς τους Έλληνες και απογόνους των αρχαίων Ελλήνων;

Μπορείς να μας πεις τότε πως ήταν δυνατόν να κατασκευαστεί μια εθνική συνείδηση εν μέσω μιας σκληροτάτης ξενικής κατοχής; Πως εσύ εξηγείς το γεγονός πως ενώ υπήρχε μια πλήρης απουσίας οποιασδήποτε ιδρυματικής εκπαίδευσης (ακόμα και η μετέπειτα παρουσία σχολών δεν υποδηλώνει κάτι τέτοιο, εφόσον η εκάστοτε σχολή δρούσε ανεξάρτητα και το τι θα διδασκόταν σ'αυτήν ήταν αποκλειστική ευθύνη του διδακτικού προσωπικού χωρίς άνωθεν "εγκυκλείους") παρά ταύτα συνέβη το απίστευτο και ...πείστηκαν οι νεοέλληνες πως είναι απογόνοι των αρχαίων; Πως είσαι εσύ πεπεισμένος πως η αγραμματοσύνη αυτομάτως εγγυάται πως τα "λαικά" στρώματα της εποχής δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους απογονούς των; Και αν κάτι τέτοιο ισχύει, μπορείς να μας κατονομάσεις ποιοι ήταν οι φορείς οι οποίοι δρώντας στην επικράτεια ενός εχθρικού κράτος σε κάθε ιδέα τέτοιου είδους ...επέβαλαν αυτήν την ιδέα; Από τη στιγμή που η εκκλησία, για διαφόρους λόγους, ήταν στην καλύτερη περίπτωση αδιάφορη για το θέμα αυτό, κι από τη στιγμή που η εκκλησία ήταν ο μόνος φορέας που ξέφευγε από τα καθαρά τοπικά επίπεδα, πως συνέβη αυτό; Μήπως ο κύριος προπαγανδιστής της κατασκευασμένης αυτής ιδέας ήταν ο Κοσμάς ο Αιτωλός;;;; Η μήπως έγινε μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους;; Μα καλά τότε πως πείστηκαν να πολεμήσει όλο αυτό το "συνοθύλευμα";; Με τι κίνητρο;; Και πως ήταν δυνατόν ο Κολοκοτρώνης να αναφωνεί 'Έλληνες!!"
Αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα. Είπαμε να υπάρχει ένα όριο ανοχής, αλλά όχι να βγαίνει ο καθένας και να προσβάλει την εθνική και ιστορική ταυτότητα των ελλήνων λέγοντας σαχλαμάρες.Καμιά φορά δε βλάπτει ν'ανοίγουμε και κανά βιβλίο που και που, να διαβάσουμε κάποιο Πλήθων, Μακρυγιάννη κ.α. Εχουν γραφτεί πολλά "μαργαριτάρια" εδώ μέσα κατά καιρούς, αλλά εδώ ο Περτινάξ έδωσε ρέστα.

[Pertinax]

Φίλε Αναστάσιε, το ζήτημα που θέτεις έχει πολλές παραμέτρους. Κάποιες από αυτές έχουν αποσιωπηθεί και υποτιμηθεί.
Καταρχήν πρέπει να επισημάνω ότι οι ρίζες της ελληνικής εθνικής ιδεολογίας σαφώς και δεν εμφανίστηκαν το 18ο αιώνα με το Διαφωτισμό. Μπορούν να εντοπιστούν πολύ παλαιότερα, στους βυζαντινούς κλασσικιστές λογίους (οι περισσότεροι εκ των οποίων ανήκαν στη μερίδα των Ενωτικών με τη χριστιανική Δύση), κυρίως μετά το 1204. Νικηφόρος Βλεμμύδης, Θεόδωρος Β' Λάσκαρις, Μάξιμος Πλανούδης, Νικηφόρος Γρηγοράς, Δημήτριος Κυδώνης, Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων, Βησσαρίων, Ιωάννης Αργυρόπουλος, Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, είναι μερικοί εξ αυτών.
Μετά την άλωση του 1453, η αντίληψη αυτή καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα από τους Έλληνες λογίους της Δύσης. Μέχρι που τον 18ο και 19ο αιώνα, οι Έλληνες Διαφωτιστές (Ρήγας, Κοραής, Κούμας κ.α.) κατάφεραν και μετέτρεψαν την ελληνική εθνική ιδέα σε πλατιά λαϊκή ιδεολογία.
Αυτό που ανέφερα είναι ότι ο απλός λαός μέχρι και το Διαφωτισμό, αγνοούσε μια τέτοια "ελληνική συνείδηση".

Σε αυτό το σημείο μου δίνεις την ευκαιρία να παραθέσω κάποια αποσπάσματα από ένα κείμενο που είχα γράψει παλαιότερα, σε κάποιο άλλο φόρουμ, για το συγκεκριμμένο θέμα. Εκεί τεκμηριώνω την άποψή μου και ουσιαστικά απαντώ στα ερωτήματά σου.

[Pertinax]

Από τους Ρωμιούς στους Νεοέλληνες
Ποιοι ήταν οι αρχαίοι Έλληνες για τους Ελλαδίτες χριστιανούς του Μεσαίωνα και της Τουρκοκρατίας και
πως το όνομα των Ελλήνων έγινε ξανά Εθνικό.


Η λόγια διαμάχη του 1901

Στα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίστηκε στην Ελλάδα το δημοτικιστικό κίνημα το οποίο εκδηλώθηκε σαν αντίδραση προς την καθολική επικράτηση της αρχαΐζουσας γλώσσας σε όλους τους τομείς του νεοελληνικού κράτους. Οι υπέρμαχοι της δημοτικής, μεταξύ άλλων, ανέσυραν και πάλι στην επιφάνεια το ζήτημα για το ποιο ήταν το πραγματικό λαϊκό εθνικό όνομα. Ο κυριότερος εκπρόσωπος των δημοτικιστών, ο Γιάννης Ψυχάρης, αποκαλούσε τον εαυτό του Ρωμιό και την απλή γλώσσα ρωμαίικη (ρομέικη).
Πάνω σε αυτό το θέμα οι δημοτικιστές βρήκαν έναν απρόσμενο σύμμαχο, τον φημισμένο Γερμανό καθηγητή Karl Krumbacher, ο οποίος στην εισαγωγή του τρίτομου έργου του «Ιστορία της Βυζαντινής λογοτεχνίας» (1897) έγραφε: «Το όνομα τούτο (δηλ. Ρωμαίος) διετηρήθη δια των φρικτών χρόνων της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερον, ως η πραγματική και μάλιστα διαδεδομένη επίκλησις του ελληνικού (greek) λαού, απέναντι της οποίας η μεν σποραδικώς απαντώσα Γραικοί μικράν ιστορικήν σημασίαν έχει, η δε δια της Κυβερνήσεως και σχολείου τεχνικώς εισαχθείσα Έλληνες, ουδεμίαν».
Ο γλωσσολόγος Γεώργιος Χατζιδάκης απαντώντας στον Krumbacher υποστήριξε ότι τα άλλοτε αξιοζήλευτα ονόματα Ρωμιός, Ρωμαίικο απέκτησαν εξευτελιστική σημασία και σήμαιναν πλέον την πολιτική και κοινωνική ατασθαλία, ως εκ τούτου δεν ήταν δυνατόν να ρυπαίνουν άλλο τα ιερά ονόματα του έθνους και της πατρίδας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Αργύρης Εφταλιώτης εκδίδει το 1901 την «Ιστορία της Ρωμιοσύνης» και την αφιερώνει στον Ψυχάρη. Ο πρώτος αυτός τόμος ξεκινά από την εποχή της Ρωμαιοκρατίας (συγκεκριμένα από την άλωση των Αθηνών υπό του Σύλλα το 86 π.Χ.). Το γεγονός ότι «άφηνε έξω» όλη την ελληνική αρχαιότητα, συν ότι χρησιμοποιούσε σαν εθνικά ονόματα αποκλειστικά τα Ρωμιός και Ρωμιοσύνη, αλλά και ότι ήταν το πρώτο βιβλίο (πλην των λογοτεχνικών) που γράφτηκε στη δημοτική, προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις.

Ο Γεώργιος Σωτηριάδης στέλνει επιστολή εναντίον του Εφταλιώτη και των δημοτικιστών στην εφημερίδα Ακρόπολη. Αυτός που υπερασπίζεται τον Εφταλιώτη και απαντά στον Σωτηριάδη είναι ο Κωστής Παλαμάς. Τα σχόλιά του στην εφημερίδα Άστυ είναι άκρως τολμηρά: «...Ανάλογη, λογική, ακολουθούμε και στο μεταχείρισμα των όρων Ρωμιός και Ρωμιοσύνη. Η μόνη διαφορά είναι πώς και τα δύο τούτα λόγια, επειδή δε μας έρχουνται, ίσα ολόϊσα, από την εποχή του Περικλή, παραμερίστηκαν αγάλια, αγάλια, από την επίσημη γλώσσα, καθώς κι' όλα τα λόγια τα δυσκολομέτρητα της ζωής και της αλήθειας. Έλληνες, για να ρίχνουμε στάχτη στα μάτια του κόσμου, πραγματικά, Ρωμιοί. Το όνομα (Ρωμηός) κάθε άλλο είναι παρά ντροπή. Αν δεν το περιζώνει αγριλιάς στεφάνι από την Ολυμπία, το ανυψώνει στέμμα ακάνθινο μαρτυρικό και θυμάρι μοσκοβολά και μπαρούτη. Δείχνει ίσα ίσα τη ζωή και την πραγματικότητα της λέξης το ότι αυτή μας ήρθε πρόχειρα στην ειλικρινή μας και στην πιο φωτεινή μας ψυχική κατάσταση - στη συνείδηση του ξεπεσμού μας - για να διαλαλήσουμε τον ξεπεσμόν αυτό, πιο πολύ από το γιορτιάτικο και από το δυσκίνητο τ' όνομα Έλλην, ακόμη και από το όνομα Έλληνας, που είναι κάπως πιο δυσκολορρίζωτο από το Ρωμιός, και κρατούσε ως τα χτές ακόμη την αρχαία ειδωλολατρική σημασία...
Βαπτιστικός του κλασσικού Ρωμαίου της Ρώμης, από τον καιρό του Ιουστινιανού ως τον καιρό του Ρήγα του Βελεστινλή, ο ίδιος έμεινε, ξεχωρισμένος, ο ίδιος πάντα, μέσα από το δανεικό του όνομα, που τόκαμε δικό του, ο Ρωμαίος της Πόλης, ο Ρωμιός ο ραγιάς, ο Ρωμηός ο αδούλωτος, ο Ρωμιός ο Έλλην... Και αφού η Ιστορία του κ. Εφταλιώτη δεν είναι για τον Έλληνα του Περικλή, μήτε για τον Έλληνα του μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ευσυνείδητος ιστοριοπλέχτης δεν μπορούσε παρά για τον Ρωμιό και για την Ρωμιοσύνη να μιλήση, που δεν είναι και τα δύο παρά τα νέα ονόματα του Έλληνος και του Ελληνισμού. Το θέλησε η ιστορική ακριβολογία» [Ρωμιός και Ρωμιοσύνη, Άπαντα, τομ. ΣΤ΄, 1962]

Ο θεμελιωτής της λαογραφικής επιστήμης στην Ελλάδα, Νικόλαος Πολίτης, συνεχίζοντας αυτόν τον ιδιότυπο «πόλεμο» μεταξύ των λογίων, απαντά με τη σειρά του στον Παλαμά, παραθέτοντας πλήθος πηγών που αποδείκνυαν ότι ποτέ οι Έλληνες δεν ξέχασαν το εθνικό τους όνομα, την καταγωγή τους και τους δεσμούς τους με το ένδοξο αρχαίο παρελθόν. Αντίθετα «Μετά την κατάλυσιν του βυζαντινού κράτους εξέλιπε πας λόγος της χρήσεως του εθνικού ονόματος Ρωμιός. Το όνομα καθ' αυτό υπονοεί άρνησιν της εθνικότητος του φέροντος, δηλούν απλώς τον υπήκοον του ρωμαϊκού κράτους. Μετά την άλωσιν και η έννοια αυτή περιωρίσθη, ως είδομεν και το όνομα έμεινεν ως δηλωτικόν του πρεσβεύοντος το ορθόδοξο δόγμα και υπαγομένου εις την δικαιοδοσίαν του οικουμενικού πατριαρχείου. (...)
Αλλά το ελληνικόν έθνος ανακτήσαν το αληθές εθνικό όνομά του καταδίκασε το επείσακτον όνομα του Ρωμιού, προσδώσαν εις αυτό ονειδιστικήν σημασίαν. Ο Ρωμιός είναι ο τύπος του ανθρώπου του συνενούντος εν εαυτώ πάντα τα κοινωνικά και πολιτικά ελαττώματα του Έλληνος και το Ρωμαίικο ο τύπος του κακώς διοικουμένου κράτους. (...)
Ας μη επιμένη λοιπόν (ο Παλαμάς) ζητών να μένη κρυμμένη πάντοτε υπό τα ράκη της Ρωμιοσύνης, η βασίλισσα Ελλάδα!» [Έλληνες ή Ρωμιοί; - Λαογραφικά Σύμμεικτα, τομ. Α΄, 1920]

Πολλά χρόνια αργότερα, το 1955, ο καταξιωμένος καθηγητής Ιωάννης Κακριδής εκφώνησε ένα λόγο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο με θέμα «Αρχαίοι Έλληνες και Έλληνες του Εικοσιένα». Για την συγκεκριμένη διαμάχη του 1901 είπε τα εξής: «Ο Παλαμάς ακολουθώντας τον Κρουμπάχερ, υποστήριξε πως το όνομα των Ελλήνων είχε ξεχαστεί από αιώνες πολλούς. Το γνήσιο λαϊκό μας όνομα ήταν Ρωμιός. Η αναβίωση του Έλληνες ήταν έργο λογιοτατισμού. Γι' αυτό θα έπρεπε, αν όχι να γυρίσουμε ξανά αποκλειστικά στον όρο Ρωμιοί, τουλάχιστο να τον στήσουμε ισάξιο και ισότιμο δίπλα στον όρο Έλληνες. Απαντώντας ο Πολίτης ζήτησε να δείξει πως το Έλληνες ως εθνικό όνομα δεν ήταν ποτέ νεκρό, ούτε είχε σβήσει ποτέ από την εθνική συνείδηση, ακόμα και μέσα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, άλλο ζήτημα αν το Ρωμιός ήταν πολύ πιο συνηθισμένο.
Θα μου επιτραπεί να νομίζω πως το απόλυτο δίκιο δεν βρίσκεται ούτε με το μέρος του μεγάλου εθνικού ποιητή, ούτε με του μεγάλου εθνικού επιστήμονα. Καμιά από τις μαρτυρίες που προσάγει ο Πολίτης δεν αναφέρεται στη λαϊκή χρήση, όλα τα χωρία που αναγράφει ανήκουν σε λόγιους. Ίσως μόνο στον Πόντο το Έλληνες να κρατούσε την παλιά του σημασία. Σε όλο τον άλλο ελληνικό χώρο κανένας από το λαό δεν ονόμαζε τον εαυτό του Έλληνα. Σε αυτό είχε δίκιο ο Παλαμάς. Είχε όμως άδικο, όταν πίστευε πως το όνομα Έλληνες για το νεότερο έθνος δεν είχε καμιά ιστορική σχέση και πως η επικράτησή του στον αναγεννημένο Ελληνισμό ήταν κατόρθωμα της πολιτείας και του σχολείου. (...)
Η αλήθεια είναι πως το όνομα Έλληνες δεν είχε ξεχαστεί ποτέ από το λαό, μόνο που είχε πάρει άλλο νόημα. Και είναι να απορήσει κανείς που το στοιχείο αυτό δεν έπαιξε κανένα ρόλο στη συζήτηση του 1900. (Μόνο ο Παλαμάς κάνει την παρατήρηση «Το όνομα Έλληνες σημαίνει κι ως την ώρα ακόμα, για τον πολύ λαό, τον αντρειωμένο, το γίγαντα», χωρίς όμως να τη συνδέει με την αναβίωση του ονόματος των Ελλήνων στο Εικοσιένα.)»

[...]

Σύμφωνα με τον Πολίτη, ο Παλαμάς όφειλε να αποδείξει «ότι η ίδρυσις του βυζαντινού κράτους διέκοψε πάντα δεσμόν συνέχοντα τον Έλληνα του παλαιού κοσμου προς τον υπήκοον των Βυζαντινών αυτοκρατόρων Έλληνα, τον γενόμενων Ρωμαίον πολίτην. Έπειτα δε, ότι από των χρόνων του Ιουστινιανού μέχρι της επαναστάσεως του 1821 είχεν εξαλειφθή εκ της εθνικής συνειδήσεως το όνομα του Έλληνος αντικατασταθέν δια του Ρωμιού. Είναι τούτο αληθές; Εν τούτω έγκειται το ζήτημα.»
Ο ίδιος αποφαίνεται πως αυτό δεν συνέβη ποτέ.

Ας εστιάσουμε λοιπόν την προσοχή μας στο τι πίστευαν για τους αρχαίους Έλληνες όλους αυτούς τους αιώνες τα πλατιά στρώματα του απλού λαού, που ονόμαζαν τους εαυτούς τους Ρωμιούς και μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα άκουγαν από τους παπάδες και τους επισκόπους λόγια όπως αυτά του Κοσμά του Αιτωλού: «Αδελφοί μου, έμαθα πως με την χάριν του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και Θεού δεν είσθε Έλληνες, δεν είσθε ασεβείς, αιρετικοί, άθεοι, αλλ' είσθε ορθόδοξοι Χριστιανοί...» [Κοσμά Αιτωλού, Διδαχαί, βίοι, ακολουθίαι - 1959, σελ. 59]

[Pertinax]

Οι μυθικοί Έλληνες

Στο τελικό συμπέρασμα μας βοηθάνε οι εργασίες του ίδιου(!) του Νικόλαου Πολίτη, αλλά κυρίως του Ιωάννη Κακριδή, ο οποίος δίνει μια άλλη διάσταση στο συγκεκριμένο ζήτημα. Οι ελληνόφωνοι χριστιανοί υπήκοοι της (Ανατολικής) Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είτε ως Ρωμαίοι, είτε ως Γραικοί, δεν ταυτίζονταν με τους αρχαίους Έλληνες. Αρχικά οι παλαιοί Έλληνες αναφέρονταν σαν ειδωλολάτρες και άθεοι, αλλά μέσα στο βάθος του χρόνου οι παραδόσεις για την εποχή τους και τα έργα τους, τυλίχθηκαν με το πέπλο του μύθου.

Σύμφωνα με τον Κακριδή, σε αυτό συνετέλεσε τα μέγιστα, το πλήθος των μνημείων και των ερειπίων που υπήρχε σε όλο τον Ελλαδικό χώρο, σαν ανάμνηση από εκείνη τη μακρινή εποχή, οι παραδόσεις για τα κατορθώματά τους και αργότερα το ενδιαφέρον των ξένων περιηγητών για τα αρχαία μνημεία, που ερέθιζε τη λαϊκή φαντασία. «Το παλιό όνομα των Ελλήνων κρατήθηκε, μα ό,τι λεγόταν για το παρουσιαστικό τους και τη ζωή τους, δεν είχε σχέση με την πραγματική ιστορία των αρχαίων Ελλήνων. Δεν ήταν ιστορία, ήταν μυθοπλαστία, γεμάτη φανταστικά θέματα». Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ελληνικής επικράτειας, από την Ήπειρο και τη Μακεδονία, μέχρι την Κρήτη και την Κύπρο, υπήρχαν οι ιστορίες για τους παλαιούς Ήρωες και Γίγαντες, τους Ελλήνους, Ελλένηδες, Ελληνάδες και τις Ελλήνισσες. Οι λαϊκές αυτές διηγήσεις διατηρούνταν μέχρι και τις αρχές ακόμα του 20ου (!) αιώνα σε πολλές περιοχές. Να ορισμένες από αυτές:

Μια γριά Αντριώτισσα που ήξερε παλιές ιστορίες έλεγε πως οι γενιές των ανθρώπων ήταν τέσσερις. Πρώτα έζησαν οι Δράκοι, έπειτα οι αλλόπιστοι Έλληνες, ύστερα οι Βενετσιάνοι και ύστερα οι Τούρκοι. (Άνδρος, 19ος αι.)

Όταν θέλουν να μιλήσουν για κάτι που έγινε σε πολύ παλιά χρόνια, χρησιμοποιούν την έκφραση «από τον καιρό των Ελλήνων» (Σφακιά, 19ος αι.)

(Από διάλογο ενός περιηγητή με μια γριά εκκλησιάρισσα, στην Τσαριτσάνη Τυρνάβου, 19ος αι.)
«Τι, φώναξε, εσύ δεν πιστεύεις για τους Έλληνες πως έζησαν; Μα ήταν γίγαντες, τόσο ψηλοί, που όταν έπεφταν, δε μπορούσαν πια να σηκωθούν, γι' αυτό και χάθηκαν». Καθώς δεν έδειχνα να την πιστεύω, η γριά συνέχισε: «Αυτοί οι Έλληνες ήταν πιο παλιοί από τον Αδάμ. Στα χρόνια εκείνα ζούσαν και άνθρωποι τόσο μικροί, που όταν έπεφταν μέσα στο φαγητό τους, την πάθαιναν σαν τις μύγες, όταν πέφτουν μέσα σε λίγο γάλα. Έτσι χάθηκαν και αυτοί. Είτε το πιστεύεις είτε όχι, μια φορά όλα τούτα που σού λέω τα βρίσκεις στο Ευαγγέλιο!»

«Στα χρόνια τα παλιά ζούσαν στα μέρη αυτά άλλης λογής άνθρωποι, οι Έλληνες. Αυτοί έχτισαν το κάστρο μας. Τις μεγάλες βαριές πέτρς που βλέπεις εκεί τις κουβαλούσαν με τα χέρια τους. Οι Έλληνες δεν έμοιαζαν με τους σημερινούς ανθρώπους. Ήταν ψηλοί σαν τα κυπαρίσσια». (Θεσπρωτία, 20ος αι.)

«Οι Έλληνες χαθήκαν όλοι όταν κάποτ' έπεσε πείνα μεγάλη στη γη. Τότε καθένας τους έπαιρνε λίγες τροφές και έμπαινε στον τάφο του, για να βρεθεί θαμμένος, όταν οι τροφές του θα τελείωναν και θα πέθαινε». (Σφακιά, 20ος αι.)

«Παλιόν καιρό οι-γι-αθρώποι ήταν πολύ μεγάλοι. Μεγαλύτεροι απ' όλους ήταν οι Ελλένηδες. Αυτοί ήταν κακοί αθρώποι. Γι' αυτό ο Θεός έστειλε κάτι κουνούπια μεγάλα με μύτες σιδερένιες και τους κυνήγαγαν». (Ήπειρος)

Ο Κακριδής επισημαίνει ότι στις περισσότερες από αυτές τις λαϊκές αφηγήσεις, δεν γίνεται λόγος για τους αρχαίους Έλληνες, αλλά για τους Έλληνες, δηλ. κάποιον άλλο λαό που έζησε στα πολύ παλιά χρόνια και δεν υπήρχε πια. Και προσθέτει: «Ο λαός δε θεωρούσε τον εαυτό του Έλληνα, αφού στους Έλληνες έδινε υπερφυσικές δυνάμεις και τοποθετούσε την ακμή τους ακόμα και πριν τον Αδάμ. Και όταν όμως ο Κορνάρος, στον 17ο ακόμα αιώνα, ανοίγει την ιστορία του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας με τους στίχους (Α, 19-20):
«Τσι περαζούμενους καιρούς που οι Έλληνες ορίζα
κι οπού δεν είχε η πίστη ντως θεμέλιο μηδέ ρίζα,»
μας δηλώνει έμμεσα αλλά απαρεξήγητα, πως ούτε τον εαυτό του ούτε τους συγχρόνους του τούς λογάριαζε Έλληνες.»



Έλληνες και 1821

«Με αυτή τη μυθική πίστη για τους Έλληνες μπαίνει ο λαός στον Αγώνα. Και ξαφνικά, από την πρώτη κιόλας μέρα, ακούει πως και αυτός είναι Έλληνας. Τον βεβαιώνουν οι αρχηγοί του, το βροντοφωνάζει κάθε στιγμή ο Κολοκοτρώνης, οι ξένοι από τα πέρατα του κόσμου μιλούν για τη νεκρανάσταση των Ελλήνων. Ο ταπεινωμένος αιώνες τώρα ραγιάς είναι λοιπόν, ίδια φυλή και φύτρα με τους αντρειωμένους Έλληνες; Αυτός ο μυθικός κόσμος των αθάνατων Ελλήνων ήταν λοιπόν τόσο δικός του και δεν το ήξερε; Η ψυχή του απλού, ταπεινού αγωνιστή βρίσκει ξαφνικά ένα στήριγμα από τα πιο μεγάλα - έναν μύθο. Οι ιστορίες για τους Έλληνες που ξέρει και που του μιλούν για πηδήματα από βουνό σε βουνό, για παραβγέματα στο λιθάρι με μυλόπετρες, για αντραγαθίες υπεράνθρωπες -όλες αυτές δίνουν τώρα νόημα στο δικό του μεγάλο έργο, του δίνουν ένα ιδανικό παλικαριάς και αξιοσύνης, που πρέπει να αγωνιστεί να το φτάσει.»

«Τον αρχαίο ελληνικό κόσμο που ο κλέφτης του 1800 ούτε την ύπαρξή του υποπτευόταν, ο αγωνιστής του 1821 τον ήξερε, όπως και το βαθύ δέσιμο που ένωνε το σύγχρονο επαναστατημένο γένος με το γένος των Ελλήνων. Δεν μιλώ για τους φωτισμένους πνευματικούς και πολιτικούς αρχηγούς. Μιλώ για τον αμόρφωτο, ανώνυμο, ταπεινό λαό. Και αυτός ξέρει τώρα πως δεν είναι πια ούτε Ρωμιός, ούτε Γραικός. Είναι Έλληνας από την παλιά δοξασμένη φύτρα. Και κάτι άλλο: Διαβάζοντας τα κείμενα του Αγώνα βλέπουμε πως την εποχή εκείνη το όνομα Έλληνες χαρακτηρίζει μόνο τον επαναστατημένο λαό. Σαν να έχει αυτός μόνο δικαίωμα να κληρονομήσει ένα όνομα τόσο βαρύ από δόξα. Πριν, όσο έμενε ραγιάς, ήταν Ρωμιός και Γραικός, από τη στιγμή όμως που παίρνει το καριοφίλι στο χέρι, αλλάζει και γίνεται Έλληνας. Δεν είναι απλή σύμπτωση ότι ο Μακρυγιάννης στο πρώτο κεφάλαιο του έργου του, όταν αναφέρεται στα προεπαναστατικά χρόνια και στις παραμονές του Αγώνα, μιλά για Ρωμιούς και μόνο για Ρωμιούς, από το δεύτερο όμως κεφάλαιο και κάτω, όταν μπαίνει και ο ίδιος στον Αγώνα, μιλά για Έλληνες και μόνο για Έλληνες.»

Ο Κακριδής αναφέρει και άλλα σχετικά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι αρχικά Έλληνες (δηλ. Ήρωες) αποκαλούνταν από το λαό μόνο όσοι σήκωσαν τα όπλα κατά των Τούρκων:

Στις 4 Αυγούστου 1821 οι ομογενείς της Οδυσσού στέλνουν επιστολή στον Τσάρο για να βοηθήσει τους επαναστατημένους Ορθόδοξους Έλληνες. Οι ίδιοι όμως υπογράφουν «εν Οδησσώ σεσωσμένοι Γραικοί» Αυτοί που είναι έξω από τον Αγώνα δεν τολμούν να ειπωθούν Έλληνες!

Γράμμα του Κολοκοτρώνη στον τούρκο Κεχαγιά μετά τη νικηφόρα μάχη στο Βαλτέτσι: «Μανθάνω ότι κάνεις προσκυνοχάρτια εις τους Ρωμαίους, Δεν είναι καιρός τώρα δια τους Τούρκους να δίνεις προσκυνοχάρτια, αλλά είναι των Ελλήνων καιρός να δίνουν εις τους Τούρκους.»

«Ένας παπάς από τα χωριά της Φήβας ήταν φίλος των Τούρκων πολύ αγαπημένος. Κι έκανε τον άγιον εις τους Ρωμαίους και πήγαινε σε όλα τα ορδιά και πολιτείες και νησιά κι έβλεπε και μάθαινε όλα τα μυστικά των Ελλήνων και πήγαινε και τα πρόδωνε των Τούρκων.» [Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα]
Με το Ρωμαίους εννοεί τον άμαχο πληθυσμό, ενώ με το Έλληνες τους αγωνιστές.

Ο Κολοκοτρώνης δεν προσφωνούσε τους στρατιώτες του μόνο με το Έλληνες. «Έννοια σας Έλληνές μου, δεν εσώθηκαν οι Τούρκοι. Πίσω είναι οι πασάδες και έχουν περισσότερα πλούτη. Το εδικόν σας μερίδιο είναι πίσω, ήρωές μου!» [Φωτάκος, Απομνημονεύματα]

Την ώρα που εξελίσσεται η μάχη στα Δερβενάκια, ο Κολοκοτρώνης συναντά ένα βοσκό και του φωνάζει: «Βρε Έλληνα! Τι στέκεις έτσι; Πήγαινε και συ να σκοτώσεις Τούρκους!» Όταν αργότερα ο βοσκός του παρουσιάζεται αρματωμένος με τα όπλα των εχθρών που σκότωσε, του λέει: «Εύγε σου, Έλληνά μου!» [Φωτάκος, Απομνημονεύματα]

Επιστολή Ήβου Ρήγα στις 25 Νοεμβρίου 1821 προς τους στρατηγούς Βαρνακιώτη, Μπακόλα, κ.α.: «Αύριον, μεθαύριον, όταν σας παρουσιασθή ένας από αυτούς και σας εύρη όλους άνδρας Έλληνας και όχι ωσάν τους ανάνδρους και κακορίζικους Μωραΐτες» Η σύζευξη του Έλληνες με το άνδρες και η αντίθεσή του με το Μωραΐτες δείχνει πως το όνομα εδώ χρησιμοποιείται ως συνώνυμο του «γενναίος» και όχι ως εθνικό.

«Έτσι μόνο θα εξηγήσουμε και ορισμένες στερεότυπες εκφράσεις στα διάφορα κείμενα της εποχής («μπατάγια πεισματώδης, ελληνική» - «ντουφέκι ελληνικόν»). Το «ελληνική» θα ήταν αδιανόητο αν δε σήμαινε αντρειωμένη».

(*σημ: Όλα αυτά δεν σας θυμίζουν την περίφημη φράση «Οι ήρωες πολεμούν σας Έλληνες»; !!!)

Και καταλήγει ο Κακριδής: «Έτσι μόνο μπορούμε, πιστεύω, να εξηγήσουμε, γιατί το όνομα Έλληνες απλώνει αμέσως και γίνεται πρόθυμα αποδεχτό από το αναγεννημένο έθνος. Έτσι θα εξηγήσουμε γιατί το Έλληνες κρατιέται μόνο για τους αγωνιστές και συνοδεύεται πάντα από έναν αέρα λεβεντιάς και παλικαριάς» (...)
«Σιγά-σιγά θα γίνει η μετάβαση από το μύθο στην Ιστορία. Από τους αρχηγούς, τους μορφωμένους, τους δασκάλους, θα μάθουν πως οι Έλληνες, κι αν δεν είχαν υπεράνθρωπες ικανότητες, ήταν λαός από τους πιο αντρειωμένους. Η άλωση της Τροίας, η νίκη κατά των Περσών στο Μαραθώνα, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα, έγιναν το πρότυπο της πολεμικής αρετής, όπως ακριβώς και στην αρχαία Ελλάδα.»


Φαίνεται ότι αυτή την άκρως ενδιαφέρουσα και διαφωτιστική προσέγγιση της μεσαιωνικής και νεότερης ιστορίας μας δεν την έλαβε σοβαρά υπόψη ο Νικόλαος Πολίτης, αν και ασχολήθηκε διεξοδικά με τις λαϊκές παραδόσεις περί των μυθικών Ελλένηδων, Ελληνάδων κ.ο.κ. [Ν. Πολίτη, Παραδόσεις, τομ. Α΄ ]



Βασικές Πηγές

1. Ιωάννη Κακριδή - Αρχαίοι Έλληνες και Έλληνες του Εικοσιένα [στον τόμο του ιδίου, «Φως Ελληνικό», 1963]
2. Ιωάννη Κακριδή - Οι Αρχαίοι Έλληνες στη Νεοελληνική Λαϊκή Παράδοση

[Drymonia]

Petrinax, είναι πολύ σημαντικές οι πηγές που παραθέτεις, αλλά ας παραμείνουμε στο σκοτεινό "δάσος" της σημερινής πραγματικότητας, ας προβληματιστούμε πάνω στα αίτια και τις βλέψεις που τώρα υπάρχουν κι ας αντιδράσουμε ο καθένας με τις δυνάμεις του.


Όσο για το γνωστό
“Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οί Ελληνες πολεμούν σάν ήρωες. Τώρα θά λέμε: Οί ήρωες πολεμούν σάν Έλληνες.”
(Είναι από λόγο πού εκφώνησε από τό BBC τίς πρώτες ημέρες τού Ελληνοιταλικού πολέμου. Τον λόγο έβγαλε ο Φράνσις Νόελ Μπέικερ, Άγγλος βουλευτής, 1940)
Άρα η λέξη Έλλην ήταν συνυφασμένη με τους ήρωες πολέμου και από τους ξένους της εποχής.

Τόσα χρόνια σκλαβιάς ήταν πολλά για να αντέξει καθαρή μνήμη, εθνική συνείδηση σε όλους. Όμως αυτή υπήρχε πάντα, απλά σιγόκαιε, μέχρι που τινάχτηκαν φλόγες από μέσα της όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου.

Όμως επιμένω, ας μεινουμε στο θέμα που μας καίει, κι αυτό - διαβάστε όλοι σας παρακαλώ τα προηγούμενα ποστς όλων μας - είναι το ζήτημα της παραχάραξης και διαστρέβλωσης της ιστορικής μας συνείδησης [δική μας, αλλά πολύ περισσότερο των παιδιών μας!]

[Y1annis]

Χωρίς βέβαια να έχω την πλατιά γνώση επί λαογραφικών ιστοριών και άλλων στοιχείων της ελληνικής ιστορίας, ένα μου κάνει εντύπωση.

Οτιδήποτε έχει να κάνει με την ιστορία των Ελλήνων είναι και δεν είναι κατά τους σύγχρονους μελετητές. Τι θέλω να πω με αυτό.

Οι Έλληνες του μεσαίωνα δεν ήταν τελικά Έλληνες αφού ήταν Ρωμιοί.

Οι Έλληνες παπάδες δεν ήταν τελικά Έλληνες και βέβαια δεν ήθελαν και ο απλός λαός να πιστεύει πως είναι 'Ελληνες, αφού ήταν "ορθόδοξοι Χριστιανοί"

Το κρυφό σχολειό δεν υπήρχε ή μάλλον ήταν φανερό, αφού υποστήριζε τα σχέδια των σουλτάνων.

Οι Έλληνες...συγνώμη οι Ρωμιοί δεν μιλούσαν ελληνικά, αλλά ένα συνοθύλευμα από γλώσσες των Βαλκανίων.

Έλληνες ήταν μόνο οι οπλαρχηγοί (κλέφτες και αρματωλοί), ενώ όλοι οι άλλοι ήταν Ρωμιοί.
Βέβαια μόνο οι πολεμιστές αναφέρονταν ως Έλληνες, όπως ίσως θα ονομάζαμε σήμερα τους πρασινοσκούφηδες. Ίσως στο μέλλον να γίνουν και έθνος...Ποιος ξέρει...Μπορεί μαλιστα να παίξει και παιχνίδι η Ρωμιά με την Πρασινοσκουφιά.

Που θέλω να καταλήξω...

Η ιστορία είναι πραγματικά ένας ζωντανός οργανισμός! Και αυτό όχι γιατί ζει πραγματικά, αλλά γιατί αυτοί που την γράφουν είναι ζωντανοί και γράφουν υποκειμενικά. Αυτό που σήμερα είναι η "αλήθεια" ίσως σε 50 χρόνια να είναι μύθος όπως μας μαθαίνουν σύγχρονοι μαθητευόμενοι μάγοι στην Ελλάδα.

Τελικά όμως το μόνο που δεν θα αλλάξει είναι ο 'Ελληνας, αφού αυτός στο πείσμα των καιρών ήταν είναι και θα είναι πάντα εδώ.