Πρίν κάμποσα χρόνια, όταν φοιτούσα στον Πειραιά, γράφτηκα σε σχολή ιστιοπλοΐας και
παρακολούθησα τα μαθήματα και πήρα και δίπλωμα σκίπερ, βέβαια επειδή με καιρό πάνω
από τα τρία μποφόρ ζαλιζόμουν, (με όλα τα κλασικά συνεπακόλουθα) δεν έκανα καριέρα
στο σπορ αυτό όμως ήρθα σε επαφή με ένα καταπληκτικό εργαλείο που υπολογίζει ο καπετάνιος
το στίγμα του πάνω σε χάρτη. Το εργαλείο λέγεται εξάντας.
Με ένα εξάντα μπορείς να εντοπίσεις γεωγραφικό μήκος και πλάτος.
Όσοι γνωρίζετε με ποια μέθοδο ο Ερατοσθένης υπολόγισε την περίμετρο της Γης χρησιμοποιώντας
την σκιά ενός ραβδιού και γνωρίζοντας την απόσταση από μια γειτονική πόλη τότε μπορείτε
στο περίπου να καταλάβετε πως λειτουργεί ένας εξάντας. Βασικά ο Εξάντας υπολογίζει
την γωνία του τριγώνου που ορίζεται από τον παρατηρητή, ένα γνωστό ουράνιο σώμα και τον ορίζοντα.
Επειδή δεν μπορώ να σας εξηγήσω ακριβώς πως λειτουργεί ο εξάντας, ρωτήστε κάποιον γνωστό σας
επαγγελματία (διπλωματούχο) παλαιό καπετάνιο. Θα σας το εξηγήσει.
Τι χρειάζεται να έχεις εκτός από εξάντα για να υπολογίσεις γεωγραφικό μήκος και πλάτος.
1. Ένα almanac δηλαδή ένα βιβλίο που αναγράφει την κίνηση των πλανητών.
2. Ένα ρολόι.
Ο χρήστης παρατηρεί τουλάχιστον δύο γνωστά ουράνια σώματα (ή τον ήλιο), μετράει τις γωνίες τους
από τον ορίζοντα, βλέπει ΑΚΡΙΒΩΣ τι ώρα είναι και ανατρέχει στο almanac όπου εκεί του δίνει μια
ευθεία για κάθε ουράνιο σώμα. Αυτές οι ευθείες εκεί που τέμνονται είναι το στίγμα σου.
Φυσικά οι αρχαίοι δεν είχαν ρολόγια, δεν μπορούσαν να υπολογίσουν με ακρίβεια την ώρα.
Εκ πρώτης θα ήταν αδύνατο να πάρουν καλό "στίγμα" αν ταξίδευαν στην Βραζιλία ή στην Αργεντινή
ή στην Αφρική. Είχαν όμως τον μηχανισμό των Αντικυθήρων. Λένε πως ο μηχανισμός αυτός μπορούσε
να καταγράψει "παρακολουθήσει" τις κινήσεις των πλανητών.
Ενδεχομένως ένας (ή πολλοί) ναυτικός που ταξιδεύει διαδοχικά σε κάποια (ή κάποιες) ακτογραμμή
να χρησιμοποιεί ένα είδος εξάντα και με ένα μηχανισμό σαν των Αντικυθήρων και ένα ημερολόγιο
να παίρνει καλό "στίγμα", να προσκομίζει τα στοιχεία σε ένα κέντρο υδρογραφικής υπηρεσίας ας πούμε
και αυτοί να κατασκευάζουν στην συνέχεια χάρτες χρησιμοποιώντας τα δεδομένα από τις παρατηρήσεις
των ναυτικών. Φαντάζομαι το τελικό προϊόν θα είχε μια πιστότητα σαν αυτή που βλέπουμε στους χάρτες
του πιρι ρέις.
Αν και έχω διαβάσει πολλά για τους χάρτες του πιρι ρέις, τον μηχανισμό των Αντικυθήρων και για τους
αρχαίους γεωγράφους χαρτογράφους, δεν έχω δει πουθενά να συνδέουν τον μηχανισμό με κάποιο είδος
εξάντα για κατασκευή χαρτών. Επειδή δεν έχω το capacity να δουλέψω πάνω σε αυτό, καταθέτω αυτήν
την «σκέψη» μου στην πρωτογενή μορφή της και όποιος έχει όρεξη και δυνατότητες να ερευνήσει προς
αυτή την υπόθεση «ίσως» κάποτε λύσει δύο μυστήρια. Αυτό των χαρτών και αυτό του μηχανισμού.
Μας λείπει ένας αρχαίος εξάντας μόνο.
|