Αρχικός τίτλος: Φίλιππος της Μακεδονίας και η «Πανελλήνια Ιδέα».

380 πΧ.
Έξι χρόνια μετά την επονείδιστη για τους Έλληνες Ανταλκίδειο Ειρήνη, ο Ισοκράτης, ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες- πολιτικούς δοκιμιογράφους- με τον «Πανηγυρικό» του είχε υποστηρίξει την ιδέα ενός «πανελλήνιου πολέμου» εναντίον των Περσών.
Την πραγματοποίηση της ιδέας αυτής ο Ισοκράτης έμελλε να τη δει και να τη ζήσει στα βαθειά του γεράματα, στο πρόσωπο ενός μεγαλοφυή μονάρχη.
Ο μονάρχης αυτός ήταν ο Φίλιππος, ο βασιλεύς της Μακεδονίας.

Γεννημένος το 382 πΧ στην Πέλλα, τριτότοκος γιος του βασιλιά τα Μακεδονίας Αμύντα του Γ’ και της Ευρυδίκης, σε ηλικία μόλις 24 ετών και έπειτα του θανάτου του βασιλιά Περδίκα του Γ’, αναγορεύεται ως βασιλέας, από τον στρατό.
Με εκπληκτική δραστηριότητα και ευφυΐα, ο νεαρός τότε ηγεμόνας πέτυχε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να θέσει σε ασφάλεια το κράτος και το θρόνο του, μιας και μετά το θάνατο του Περδίκα οι Ιλλύριοι απειλούσαν τη χώρα και πολλοί ανταπαιτητές του θρόνου εξεγέρθηκαν εναντίον του.
Όπως θα δούμε παρακάτω, παρόλο που κατηγορήθηκε από τον σημαντικότερο πολέμιό του, τον Δημοσθένη(384-322 πΧ) ως «βάρβαρος» με μοναδικό απώτερο σκοπό του την καταστροφή των Αθηναίων, ωστόσο η εικόνα της προσωπικότητας του είναι εντελώς διαφορετική: ο Φίλιππος υπήρξε ο μεγάλος ηγεμόνας που είχε την επιδίωξη να καταστήσει το βασίλειο που παρέλαβε, μεγάλο Βαλκανικό κράτος προσαρτώντας έπειτα και την κυρίως Ελλάδα. Και όλα αυτά τα προβλήματα που παρουσίαζαν άπειρες δυσκολίες, τα έλυσε με αριστουργηματικό τρόπο.

Δύο ήτανε οι τομείς στους οποίους έπρεπε να μεγαλουργήσει, αν ήθελε να ευοδωθούν τα σχέδιά του.
Τόσο στον διπλωματικό όσο και στον στρατιωτικό τομέα.

Η διπλωματία ανέκαθεν ήθελε περίτεχνους χειρισμούς, μα η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης επέβαλλε αρχικά την στρατιωτική καθολοκληρία και έπειτα τον συνδυασμό αυτών των επιτυχιών με την διπλωματική- πολιτική «ευελιξία».

Η υπεροχή του Φιλίππου στον στρατιωτικό τομέα, τόσο στην τακτική όσο και στη στρατηγική, δίκαια τον κατέταξε ως έναν από τους σπουδαιότερους στρατηγούς- ηγέτες στην παγκόσμια Ιστορία. Το γεγονός ότι ο μακεδονικός στρατός έγινε ο πρώτος του κόσμου, ήταν προσωπικό του επίτευγμα.
Από τους εξαίρετους ιππείς (που ανήκαν στην τάξη των ευγενών Μακεδόνων) πουβ υπήρχαν από πριν στον μακεδονικό στρατό, ο Φίλιππος δημιούργησε πραγματικό «ιππικό», αφού τους κατένειμε σε «συντάγματα» που ονομαζόταν «ίλαι», με όπλο τους το δόρυ.
Κυρίως όμως σχημάτισε, από τις έως τότε σχεδόν ανοργάνωτες μονάδες πεζικού, την «μακεδονική φάλαγγα», την οποία εξόπλισε με μακρά ισχυρά δόρατα («σάρισσαι») και την μικρή στρογγυλή ασπίδα («πέλτη») που φερόταν στον αριστερό ώμο. Οι πεζοί αυτοί «εταίροι» του βασιλέως, («πεζέταιροι») απέκτησαν τα προνόμια τα οποία μέχρι πριν κατείχαν μονάχα οι ευγενείς, γεγονός που αναμφίβολα είχε μεγάλη σημασία από πολιτική άποψη.
Εκτός βέβαια από τους ιππείς και το πεζικό υπήρχαν και οι ελαφρότερα οπλισμένοι- και συνεπώς πιο ευκίνητοι- «υπασπισταί» οι οποίοι αξίζει να σημειωθεί πως διαδραμάτισαν κατόπιν σημαντικότατο ρόλο στην εκστρατεία του γιού του Φιλίππου, Αλεξάνδρου, στα βάθη της Ανατολής.

Η στρατιωτική όμως ιδιοφυία του καταδεικνύεται από τον τρόπο που εφάρμοσε την «λοξή φάλαγγα»- που πρώτος είχε χρησιμοποιήσει ο Επαμεινώνδας (418-362 πΧ)- την οποία είχε γνωρίσει κατά τη νεότητά του ως όμηρος στη Θήβα: ενώ δηλαδή ο Επαμεινώνδας επιτίθονταν με το πεζικό του, ο Φίλιππος ανέθετε την επίθεση στους ευγενείς ιππείς, ενώ οι φαλαγγίτες με τις βαριές μακριές σάρισες τοποθετούνταν επιτυχώς στην αμυντική πτέρυγα.
Έτσι, για πρώτη φορά στην παγκόσμια πολεμική Ιστορία, εμφανίζεται η τακτική του «συνδυασμού στρατιωτικών μονάδων διαφόρων όπλων» , σηματοδοτώντας μία νέα εποχή.

Ωστόσο και στον τομέα της στρατηγικής ο Φίλιππος υπήρξε σπουδαίος.
Πρώτος εφάρμοσε την «πλήρη εξόντωση του εχθρού» . Δηλαδή, αφότου νικούσε στη μάχη, ο ίδιος τίθονταν επικεφαλής του ιππικού και κατεδίωκε τον εχθρό μέχρις ότου και ο τελευταίος οπλίτης και άλογο σκοτωνόταν.
Εκτός αυτού, κατήργησε την χρονοβόρα πολιορκία των πόλεων, που είχε ως στόχο και σκοπό την εξάντληση των πολιορκημένων από την πείνα, εφαρμόζοντας τη χρήση πολιορκητικών μηχανημάτων (κινητοί πύργοι, τηλεβόλα, ελέπολις κλπ).

Τα οικονομικά μέσα για την εξαιρετική αυτή οργάνωση του στρατού, όπως επίσης την δημιουργία του μακεδονικού στόλου, απέκτησε ο Φίλιππος με την κατάληψη των χρυσωρυχείων του όρους Παγγαίου, ανατολικά του Στρυμόνος. Ένα μεγάλο πολιτικό πρόγραμμα τέθηκε έτσι σε στέρεες βάσεις .Οι χρυσοί Φιλίππειποι «στατήρες» (αξίας είκοσι αττικών αργυρών δραχμών) απέκτησαν σύντομα σε όλο τον ελληνικό κόσμο αναγνωρισμένη αξία.
Συχνά κατηγορήθηκε ο Φίλιππος ότι μερικές από τις επιτυχίες του τις όφειλε σε δωροδοκία, ωστόσο θα έπρεπε μάλλον να επικρίνει κανείς περισσότερο τους Έλληνες εκείνους που δέχθηκαν τα χρήματα. Οπωσδήποτε όμως οι κύριες επιτυχίες του οφείλονται σε έντιμο αγώνα, τις οποίες κέρδισε με το σπαθί του.

Ο Φίλιππος ΙΙ, ο Μακεδώνας: μετάλειο(νικητήριο) που βρέθηκε στην πόλη Ταρσό, τον 2ο αιώνα π.Χ..

Προς την Κοινήν των Ελλήνων Ειρήνην.
Όταν κατέλαβε την εξουσία ο Φίλιππος η Μακεδονία ήτανε καθαρά ηπειρωτικό κράτος, εφόσον την απέκλειαν από τη θάλασσα οι ελληνικές αποικίες (Αθήνας, Σπάρτης κλπ). Έπρεπε λοιπόν να βρει τρόπο διεξόδου προς τη θάλασσα, γνωρίζοντας όμως πως έτσι θα ερχόταν αντιμέτωπος με τις δυνάμεις που είχαν συμφέροντα στην περιοχή, ιδιαίτερα με την Αθήνα. Γι’ αυτό έπρεπε να την προσεγγίσει και να συνάψει ένα είδος συμβιβασμού.
Αυτό έγινε και ένας από τους όρους ήτανε η υποχρέωση του Φιλίππου να παραχωρήσει την Αμφίπολη στους Αθηναίους, με αντάλλαγμα την Πύδνα. Όταν όμως στα 357πΧ κατέλαβε την Αμφίπολη δε στάθηκε φερέγγυος . Αντίθετα, διορατικός όπως ήτανε, προέβλεψε πως εξαιτίας της αποστασίας της Χίου, της Ρόδου και της Κω από την Αθηναϊκή συμμαχία και του επερχόμενου συμμαχικού πολέμου, όλες αυτές οι εξελίξεις θα εμπόδιζαν την Αθήνα να του επιτεθεί.
Στο μεταξύ, κατέλαβε την Πύδνα, κατέστρεψε την Ποτείδαια και ίδρυσε τους «Φιλίππους» αφού κατέλαβε και την περιοχή του Παγγαίου.

Εν συνεχεία ξέσπασε ο «Ιερός πόλεμος»(356πΧ) μεταξύ των Φωκέων, που είχαν την Αθήνα και τη Σπάρτη ως συμμάχους της και των Θηβών που συμμαχούσαν με τους Θεσσαλούς. Όλη η Ελλάδα είχε χωριστεί σε δύο στρατόπεδα. Από τη διχόνοια αυτή ο βασιλιάς της Μακεδονίας μόνο να ωφεληθεί μπορούσε, αφού του έδινε την κατάλληλη ευκαιρία να αναμειχθεί στα πολιτικά πράγματα της Θεσσαλίας με σκοπό την προσάρτησή της, πράγμα που εν τέλει το πέτυχε!
Στο μεταξύ, κέρδισε τον πόλεμο εναντίον των Θρακών, επεκτείνοντας την κυριαρχία του, από τις Θερμοπύλες ως το Βόσπορο.

Η κεντρική είσοδος του σημερινού μουσείου της Βεργίνας, όπου και βρέθηκε ο τάφος του Φιλίππου ΙΙ στις 8 Νοεμβρίου του 1977 από τον Έλληνα αρχαιολόγο Μανώλη Ανδρόνικο.

Με τις μεγάλες αυτές επιτυχίες είχε πλέον κάθε συμφέρον να συνάψει ειρήνη με τους Αθηναίους- με σκοπό βέβαια την αναγνώριση των κατακτήσεών του- και αν ήταν δυνατό, σύμφωνο συμμαχίας, μιας και η Αθήνα με τις 350 τριήρεις κυριαρχούσε αναμφίβολα στη Θάλασσα.
Άλλωστε όλη η πολιτική του Φιλίππου απέβλεπε σε συνεννόηση με την Αθήνα και όχι στην καταστροφή της όπως πίστευε ο Δημοσθένης.

Η «Φιλοκράτειος Ειρήνη» ήταν πλέον γεγονός και μας έγινε περαιτέρω γνωστή μέσα από τον «περί πρεσβείας» λόγο του Δημοσθένη. Η ρύθμιση των πραγμάτων της κεντρικής Ελλάδος στα πλαίσια της Αμφικτιονίας, είχε πάρει τη διαδικαστική οδό. Η “Πανελλήνια Ιδέα” αρχίζει να ζυμώνεται. Ο εθνικός πόλεμος εναντίον των Περσών είχε δρομολογηθεί.

Εξ ονόματος όλων των υποστηρικτών αυτής της ιδέας, στα 346πΧ παρουσιάστηκε ο Ισοκράτης με το δοκίμιό του «Φίλιππος», όπου παρακινούσε τον Βασιλέα να συμφιλιώσει τους Έλληνες και ν’ αναλάβει την ηγεσία του στρατού της- για πρώτη φορά- ενωμένης Ελλάδος εναντίων της Περσίας .

‘Αγαλμα του Φίλιππου ΙΙ στο Plovdiv της Βουλγαρίας.

Η Αθήνα όμως, έχοντας ως απόλυτο κυρίαρχο της εκκλησίας του Δήμου τον Δημοσθένη, στεκόταν τροχοπέδη σ’ αυτή την «ιδέα». Όμως, έμελε η τελευταία καθοριστική μάχη που ουσιαστικά αποτελείωσε την έως τότε κυριαρχία της Αθήνας και έλαβε χώρα στα 338πΧ στην πεδιάδα του Κηφισσού, κοντά στη Χαιρώνεια, μένοντας στην ιστορία ως «μάχη της Χαιρώνειας».
Για πρώτη φορά ο Φίλιππος ανέθεσε στον γιο του Αλέξανδρο την ηγεσία της αριστερής πτέρυγας της φάλαγγας, με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική επικράτηση των Μακεδόνων έναντι των Αθηναίων και των συμμάχων αυτών, Θηβαίων.

Το «Συνέδριο της Κορίνθου» που ακολούθησε, στα 337πΧ, αποφάσισε «κοινή ειρήνη τοις Έλλησιν» , όπου αντιπροσωπεύονταν όλα τα ελληνικά κράτη πλην της Σπάρτης (άπαντες πλην Λακεδαιμονίων..) σε μία ομοσπονδία με την ονομασία «Έλληνες» και αρχιστράτηγο της συμμαχίας τον Φίλιππο. Απώτερος σκοπός αυτής, «η πανελλήνια εκστρατεία ενάντια στους Πέρσες» .

Μια εκστρατεία όμως που ο ίδιος δεν ολοκλήρωσε ποτέ.
Τον Αύγουστο του 336πΧ, το θέατρο των αρχαίων Αιγών, από τον Παυσανία, κάποιον ευγενή Μακεδόνα, καθώς γιόρταζε τους γάμους της κόρης του Κλεοπάτρας., στις Αιγές. Ήτανε μονάχα 47 ετών.
Παρ’ όλα αυτά, οι βάσεις των θεμελίων αυτής της ιδέας ήταν τόσο γερές, ώστε ο γιος του έμελε να πραγματοποιήσει αυτό που κανένας ως τότε δε μπόρεσε.. Την εξάπλωση του ελληνισμού και του ελληνικού πνεύματος και της ολοκληρωτική επικράτησης στον γνωστό τότε κόσμο-και όχι μόνο!

Ως προσωπικότητα υπήρξε τόσο μεγάλη, ώστε ο νηφάλιος μελετητής οπωσδήποτε προσδίδει στον Φίλιππο τη θέση που του αρμόζει στην παγκόσμια Ιστορία και η οποία θα ναι παράλληλη με τη θέση του Αλέξανδρου του Β’ (Μέγα)..

Το φθινόπωρο του 1977 ανακαλύφθηκε στο μεγάλο τύμβο της Βεργίνας ο τάφος και, μέσα σε χρυσή λάρνακα βάρους 11 κιλών, τα οστά του Φιλίππου καθώς και τα οστά της τελευταίας του γυναίκας Κλεοπάτρας. Η σπουδαία αυτή ανακάλυψη, που οφείλεται στον καθηγητή της Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Μανόλη Ανδρόνικο, βεβαιώνει ότι οι Αίγες- που μέχρι τότε τοποθετούνταν στην περιοχή της Έδεσσας- βρίσκονταν στη Βεργίνα.

[Βιβλιογραφία:]
* Ulrich Wilcken, Αρχαία Ελληνική Ιστορία, Αθήνα 1976
* M. Cary, A history of the Greek world, 1963
* C. M. Kraay- N.Davis, the Hellenistic Kingdoms. London 1973