Ο χώρος της «εναλλακτικής αναζήτησης» έκανε τα πρώτα του βήματα στην Ελλάδα από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 70’. Τρεις διαφορετικές γενιές ερευνητών και ειδικών μελετητών έχουν ήδη αφήσει το δικό τους στίγμα πάνω σε μια πληθώρα άκρως συναρπαστικών θεμάτων που ταξιδεύουν και καλλιεργούν συνάμα το αναγνωστικό κοινό. Με την ευκαιρία συμπλήρωσης ενός χρόνου από την επανακυκλοφορία των «Φαινομένων» (αποκλειστική αναδημοσίευση στο metafysiko.gr), ετοιμάσαμε για τους αναγνώστες μας ένα ιδιαίτερο αφιέρωμα στο οποίο και απαντώνται ορισμένα ενδιαφέροντα ερωτήματα.

Αποφασίσαμε, μέσω ενός ειδικού αφιερώματος, να διερευνήσουμε τις τάσεις που παρατηρούνται στον ελληνικό χώρο της εναλλακτικής αναζήτησης σήμερα, στο κρίσιμο 2011 και στα επόμενα χρόνια.

Κατά τις τέσσερις προηγούμενες δεκαετίες αρκετά ρεύματα σκέψης και αμέτρητες ειδικές θεματικές ενότητες απασχόλησαν το ελληνικό κοινό. Από τη μελέτη των ΑΤΙΑ τη δεκαετία του ‘70 και τις θεωρίες περί αρχαίων αστροναυτών την επόμενη δεκαετία, περάσαμε στην άνθηση του ελληνοκεντρικών θεμάτων κατά τη «χρυσή» δεκαετία του ‘90.

Η ανάπτυξη του διαδικτύου έπαιξε και αυτή το ρόλο της, φέρνοντας το ελληνικό κοινό σε άμεση επαφή με «πηγές» του μεγαλύτερου μέρους των πληροφοριών που λάμβαναν κατά τα προηγούμενα χρόνια. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση δεκάδων νέων ερευνητικών ομάδων (ή και μονάδων) ανά την επικράτεια, που κατάφεραν να εμπλουτίσουν και να διευρύνουν το «μενού» της εναλλακτικής αναζήτησης στη χώρα μας παρουσιάζοντας τις διαφορετικές τους προσεγγίσεις σε περισσότερα θεματικά πεδία.

Έναν περίπου χρόνο πριν από το «προφητικό» 2012, οι Ελληνες «αναζητητές» φαίνεται πως κοιτούν με περισσότερη νοσταλγία το παρελθόν και με αγωνία το μέλλον. Ετσι, στην αυγή του 21^ου αιώνα, παρατηρείται μια στροφή προς τις κάθε λογής συνωμοσιολογικές και εσχατολογικές προσεγγίσεις, γεγονός που σχετίζεται άμεσα με τις δύσκολες συνθήκες της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε ως χώρα.

Θελήσαμε να απευθύνουμε τους παραπάνω προβληματισμούς και σε έξι αξιόλογους ειδικούς ερευνητές και υπεύθυνους σχετικών εντύπων. Στα ερωτήματά μας κλήθηκαν να απαντήσουν (κατά αλφαβητική σειρά), ο ερευνητής Γιώργος Αδαμόπουλος, ο συγγραφέας, ψυχολόγος και αρχισυντάκτης του περιοδικού Mystery Γιώργος Ιωαννίδης, ο ερευνητής Χρήστος Κασταμονίτης, η αρχισυντάκτρια του περιοδικού Hellenic Nexus, Μαρία Λυσσάνδρου, η επικεφαλής των εκδόσεων Locus 7, Χριστίνα Σαββανή και ο Στάμος Στίνης, εκδότης του περιοδικού Τρίτο Μάτι.

Ποιες είναι οι κυριότερες διαφορές που εντοπίζετε στο είδος και ύφος των θεμάτων της εναλλακτικής αναζήτησης που απασχολούν αναγνώστες και ερευνητές σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες; Υπάρχουν κάποια θέματα που θεωρείτε ότι έχουν κλείσει τον κύκλο τους;

Γιώργος Αδαμόπουλος: Κανένα θέμα δεν έχει κλείσει τον κύκλο του. Η καμπύλη της έρευνας του ανεξήγητου δεν είναι ευθεία γραμμή, αλλά έχει ανώτατα και κατώτατα σημεία. Κάποια θέματα που στο παρελθόν είχαν «ατονήσει» και σήμερα επανέρχονται δυναμικά. Φυσικά ισχύει και το αντίστροφο. Αποψή μου είναι πως οι προτιμήσεις του κοινού αντικατοπτρίζουν την ίδια την εποχή στην οποία ζουν.

Γιώργος Ιωαννίδης: Είναι σαφές πως το «αίνιγμα της ομάδας Έψιλον» έχει ολοκληρωτικά τελειώσει. Ένα θέμα που μας απασχόλησε τόσο έντονα, σήμερα οι ίδιες οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις αποδεικνύουν την φαιδρότητά του. Δυστυχώς, η μεσσιανική δίψα έχει διαποτίσει τους Έλληνες τα τελευταία 2.000 χρόνια, και δείγματα αυτής της ψυχολογίας είδαμε όχι μόνο στο θέμα των Έψιλον, αλλά και στο φιάσκο με τα Indigo που δεν είναι τίποτε άλλο από μια εκμετάλλευση της γονεϊκής ανάγκης για (προσωπική) υπεροχή!

Χρήστος Κασταμονίτης: Ο χώρος της Αναζήτησης έχει περάσει θα έλεγα σε μια εποχή hi-tech, όπου όλοι κάθονται μπροστά σε ένα υπολογιστή και ο καθένας γίνεται ερευνητής διαβάζοντας τα χιλιάδες «εμπιστευτικά» emails που πληροφορούν για το τέλος του κόσμου και για νέες θεωρίες συνωμοσίας… Από την άλλη, έχοντας πέσει τα σύνορα μεταξύ των λαών, αρχίζουμε να έχουμε περισσότερες πληροφορίες για συγκεκριμένα θέματα, γεγονός πολύ θετικό. Βλέπω ότι παρουσιάζονται αρκετές έρευνες για θέματα διατροφής και υγείας και πάρα πολλές μελέτες για εξωγήινες παρεμβολές, καθώς και έρευνες εναλλακτικής αρχαιολογίας. Βέβαια αναφορικά με πεδία όπως η παραψυχολογία, ο υπνωτισμός, η επικοινωνία με νεκρούς και αλλά παραπλήσια, αν και δεν εξαφανίστηκαν, τουλάχιστον έχουν αρχίσει να πορεύονται σε λογικότερα πλαίσια σε σχέση με το παρελθόν.

Μαρία Λυσσάνδρου: Αν ήταν να εντοπίσω μια κατηγορία θεμάτων που δείχνει να έχει κορεστεί, θα έλεγα ότι είναι εκείνη της New Age αντίληψης των πραγμάτων. Από κει και πέρα, όσο υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν ουσιώδεις έρευνες, πάντα θα έρχονται στο φως νέες πληροφορίες που θα ανανεώνουν όλα τα θέματα.

Χριστίνα Σαββανή: Παλαιότερα βλέπαμε περισσότερο την υλιστική, εξωτερική προσέγγιση του χώρου του παράξενου. Όπου, ναι μεν οι σοβαροί ερευνητές λάμβαναν υπόψη τους την εσωτερική και ανθρωπολογική παράδοση, αλλά κυρίως επικεντρώνονταν στην καταγραφή ορατών, υλικών, ανεξήγητων φαινομένων.

Σήμερα, ζούμε πλέον το εντυπωσιακό δεδομένο, η ίδια η επίσημη επιστήμη να έχει ξεπεράσει σε ερμηνείες και προσεγγίσεις ακόμη και την πιο τολμηρή φαντασία του παρελθόντος. Έτσι, ο σοβαρός ερευνητής στρέφεται αναπόφευκτα και στους αχαρτογράφητους χώρους και δυνάμεις της ανθρώπινης υπόστασης. Όμως, ουσιαστικά, δεν έχει υποσκελιστεί κανένα από τα παλιά κλασικά θέματα, διότι η γνώση τους αποτελεί το στέρεο έδαφος πάνω στο οποίο ο ερευνητής θεμελιώνει το ευρύτερο γνωσιακό οικοδόμημά του.

Στάμος Στίνης: Kάθε εποχή και κάθε γενιά αναγνωστών έχουν τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα δικά τους ιδιαίτερα κριτήρια αξιολόγησης. Παλιοί κύκλοι κλείνουν και νέοι ανοίγουν διαρκώς – κάθε τι όμως επανέρχεται με διαφορετικό ποιοτικά τρόπο. Eνδιαφέροντα πεδία αναζήτησης θα υπάρχουν πάντα γιατί η αναζήτηση είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση. Ωστόσο, η πολυπλοκότητα των σημερινών κοινωνιών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθιστούν αδύνατη κάθε απόπειρα συγκεκριμένης πρόβλεψης για το πού ακριβώς μπορεί να στραφεί το ενδιαφέρον του κοινού.

Θεωρείτε ότι η οικονομική κρίση έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίον προσεγγίζει το κοινό το παράδοξο ή ακόμη και το βαθμό διάθεσης για έρευνα και αναζήτηση;

Γιώργος Αδαμόπουλος: Όταν ο μέσος άνθρωπος μάχεται καθημερινά για την επιβίωση του και για πράγματα που άλλοτε θεωρούσε δεδομένα, όπως η διατροφή, η στέγη ή το δικαίωμα στην εργασία, το τελευταίο πράγμα που θα σκεφτεί είναι η έρευνα και η αναζήτηση του αγνώστου.

Σε περιόδους οικονομικής κρίσης ορισμένοι τομείς του παραφυσικού ανθούν. Προσπαθώντας να ερμηνεύσει τα όσα συμβαίνουν αλλά και να προετοιμαστεί για όσα θα έρθουν, ο άνθρωπος στρέφεται στις προφητείες. Με αυτό τον τρόπο, ασαφείς και αόριστες προβλέψεις από κάθε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του παρελθόντος, βγάζουν νόημα ανάλογα με το ποιος τις ερμηνεύει.

Γιώργος Ιωαννίδης: Αν το Παράδοξο είναι μια εξαίρεση του καθημερινού και η καθημερινότητά μας σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ μη αρεστή, τότε εύλογα θα περιμέναμε ο κόσμος να αναζητήσει σ’ αυτό μια ψυχική ανάπαυλα. Δεν είμαι όμως βέβαιος για το κατά πόσο αυτό συμβαίνει το τελευταίο διάστημα. Και το λέω αυτό, διότι οι εξελίξεις διαποτίζονται από τις αρχές της υπερ-ματεριαλιστικής μηχανικής, που θέλει να απογυμνώσει τον άνθρωπο από τα σύμβολα και την μεταφυσική σκέψη! Κάπως έτσι, προωθείται ένα μοντέλο ακραίου ρεαλισμού που απομακρύνει την αντίληψη του μέσου ανθρώπου από την μαγεία του Παραδόξου. Βέβαια, αν όλα τα παραπάνω ισχύουν, τότε είναι πολύ πιθανόν να υπάρξει κάποια στιγμή αργότερα, μια έκρηξη παραδοξολαγνείας, όπως περίπου συνέβη στην Ρωσία μετά την πτώση του κομουνιστικού καθεστώτος…

Χρήστος Κασταμονίτης: Ο τρόπος και η διάθεση του κοινού να προσεγγίσει και να αναζητήσει το παράδοξο έχει ήδη αλλάξει δραστικά. Ο κόσμος είναι πιο θετικός στο να αναζητήσει μια άλλη μάτια στα πράγματα και να δεχθεί την λεγομένη αντιπληροφόρηση. Ομως αυτό μπορεί να εξελιχθεί αρνητικά όταν έχουμε φαινόμενα αλλοφροσύνης, προσπάθειας προσηλυτισμού και καταστροφολογίας. Δυστυχώς και εδώ στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ηθικοί φραγμοί και πολλοί εκμεταλλεύονται τις συγκεκριμένες καταστάσεις για να περάσουν στο ευρύ κοινού ανυπόστατες θέσεις με αποτέλεσμα φαινόμενα λαϊκισμού και αρνητισμού.

Μαρία Λυσσάνδρου: Η οικονομική κρίση έχει αλλάξει ολόκληρη την κοσμοθεωρία των ανθρώπων και όχι απλά τη στάση τους απέναντι σε συγκεκριμένα θέματα… Παρόλα αυτά, καθώς το Παράδοξο αποτελεί μία από τις πιο γοητευτικές κατηγορίες θεμάτων, εξακολουθεί (και θα εξακολουθεί) να έχει «πιστούς» ακόλουθους. Ωστόσο, διαπιστώνει κανείς ότι η πιο ώριμη και κριτική ματιά που ανέπτυξαν οι αναγνώστες, έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια και σε πιο εμπεριστατωμένες και σοβαρές, «παράδοξες» παρουσιάσεις.

Χριστίνα Σαββανή: Ευτυχώς που οι κρίσεις έχουν και τη θετική πλευρά τους. Η συγκεκριμένη έδωσε, ιδίως στους νεότερους Έλληνες, μια θαυμάσια ευκαιρία να αναζητήσουν τις ουσιαστικές και παράπλευρες εκδοχές της ζωής και της πραγματικότητας που παλαιότερα ξεθώριαζαν και παραγκωνίζονταν, εξαιτίας του τότε άκρατου καταναλωτισμού.

Παράλληλα, ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει αντικαταστήσει την πραγματική επιτόπια ή/και βιβλιογραφική αναζήτηση με multimedia ατεκμηρίωτες πηγές. Όμως η μειωμένη αξιοπιστία τους είναι που δημιουργεί πλασματικά θέματα έρευνας και δήθεν στοιχεία, τάση που κρύβει επικίνδυνες παγίδες.

Στάμος Στίνης: H οικονομική κρίση έχει «διχάσει» το αναγνωστικό κοινό σε δύο διαφορετικές προσεγγίσεις. Από τη μια πλευρά, η επιτακτική ανάγκη για πρακτική, ορθολογιστική αντιμετώπιση των προβλημάτων της καθημερινότητας, δημιουργεί μία δυναμική που απαιτεί εγκυρότητα και υπευθυνότητα στην πληροφόρηση, παραμερίζοντας κάθε τι το παράδοξο ή ανεξιχνίαστο, ως μεγάλη πολυτέλεια υπό τις παρούσες συνθήκες. Aπό την άλλη, μια διαφορετική μερίδα αναγνωστών, η οποία αντέχει την ωμή πραγματικότητα, επιλέγει τη «φυγή προς το αλλού» και την αναζήτηση του διαφορετικού ως τη μόνη διέξοδο απέναντι στη μιζέρια του ρεαλιστικού…

Τι είδους θέματα αντιλαμβάνεστε πως επιζητεί την περίοδο αυτή το ελληνικό κοινό και ποια πιστεύετε ότι θα είναι εκείνα που θα κρατήσουν ζεστό το ενδιαφέρον του για το επόμενο διάστημα;

Γιώργος Αδαμόπουλος: Αναφέρθηκα ήδη στις προφητείες και την αυξημένη δημοτικότητά τους λόγω κρίσης. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη συνωμοσιολογία, που πάντα σε καιρούς κρίσης ακμάζει. Κάποιες θεωρίες συνομωσίας ενδεχομένως να ευσταθούν, αλλά αυτό που πρέπει να κάνουμε πρωτίστως είναι να αποδεχθούμε και το βάρος των δικών μας ευθυνών.

Γιώργος Ιωαννίδης: Σε παγκόσμιο επίπεδο, το ενδιαφέρον έχει αναθερμανθεί στο ζήτημα της Εξωγήινης Επαφής, αλλά και στα περί θανάτου. Οι εμφανίσεις Α.Τ.Ι.Α. έχουν πολλαπλασιαστεί δραματικά, ενώ το ghost hunting έχει απλωθεί ως η νέα mainstream μόδα του παραφυσικού. Πιστεύω πως ο πυρετός γι’ αυτά τα θέματα θα αγγίξει και την χώρα μας αργά ή γρήγορα. Ήδη υπάρχουν κινήσεις που αφορούν την φαντασματοθηρία από διάφορες ομάδες νεαρών και τα ευρήματα τους είναι ήδη αρκετά εντυπωσιακά.

Χρήστος Κασταμονίτης: Σίγουρα ότι έχει σχέση με την Νέα τάξη πραγμάτων που προσπαθεί να κάνει τα πειράματα της πάνω στην Ελλάδα πρέπει να αφόρα τους Έλληνες. Παράλληλα θεωρώ ότι θέματα γεωπολιτικής στρατηγικής και οικονομικών συνωμοσιών θα μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον του κόσμου για το επόμενο διάστημα.
Μαρία Λυσσάνδρου: Τα μηνύματα που λαμβάνουμε στο Hellenic NEXUS σκιαγραφούν μια μεγάλη μερίδα του κοινού που δείχνει εντονότερο ενδιαφέρον για το παρασκήνιο των πραγμάτων και ψάχνει τις βαθύτερες αιτίες των –εγχώριων και διεθνών– εξελίξεων. Οι συζητήσεις στις παρέες, αλλά και στο Διαδίκτυο, μαρτυρούν ένα κοινό πιο «ψαγμένο» και πιο «δύσπιστο», σε σχέση με τις οικονομικο-πολιτικές εξελίξεις. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι τα θέματα αυτής της κατηγορίας τείνουν να γίνουν, σε αυτή τη χρονική συγκυρία τουλάχιστον, πιο δημοφιλή.

Χριστίνα Σαββανή: Υπάρχουν δύο τάσεις ενδιαφέροντος: Εκείνη του ευκαιριακού επισκέπτη του χώρου, όπου αναζητά συναισθηματικό αποκούμπι στην κρίση που όλοι βιώνουμε. Επικεντρώνεται στην αναζήτηση ευκολοχώνευτων γραμμικών εξηγήσεων, κυρίως ψυχολογικής κι επίπεδης συνωμοσιολογικής χροιάς, καταστροφολογιών και εσχατολογικών πιθανοτήτων. Είναι ένας τομέας ο οποίος θα ανθεί όσο πιο πολύ διαρκεί η αβεβαιότητα της κρίσης. Όμως, όσο περισσότερο ασχολείται ένας σοβαρός αναζητητής με το χώρο τόσο γρηγορότερα ξεκαθαρίζει τους λογαριασμούς του με τις Σειρήνες των εύκολων ερμηνειών και στρέφεται στην Ιθάκη της ολιστικής θεώρησης του κόσμου και την ουσία πέρα από την επιφάνεια: Στο προκλητικά γοητευτικό μείγμα της διερεύνησης του παράξενου σύμπαντος και του ανθρώπινου νου με τα τεκμηριωμένα δεδομένα της σύγχρονης επιστήμης, με την ευρεία και αδογμάτιστη σημερινή έννοια του όρου.

Στάμος Στίνης: Eκείνα που –εκτός από θεωρίες– θα υπόσχονται και κάποιο πρακτικό αντίκρυσμα στην ποιότητα ζωής.

———————————————————————–

Σημείωση: Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο εβδομαδιαίο περιοδικό του Ελεύθερου Τύπου, τα “Φαινόμενα”.