Ράνια Ιωάννου: Πριν επικεντρωθούμε στην προσωπική σας έρευνα πάνω στον Δίσκο της Φαιστού, θα μπορούσατε να μας δώσετε κάποιες εισαγωγικές πληροφορίες για όσους ενδεχομένως δεν είναι πλήρως εξοικειωμένοι με την ιστορία του Δίσκου;
Μηνάς Τσικριτσής: Ο λεγόμενος δίσκος της Φαιστού ανακαλύφθηκε από τον L. Pernier στο ομώνυμο ανάκτορο το πρωί της 3ης Ιουλίου 1908. Πρόκειται για πήλινο δίσκο με διάμετρο 17 εκ, που φέρει 45 διαφορετικά εμπίεστα σημεία στην κάθε πλευρά, οργανωμένα σε πέντε σπείρες.
Κάθε σημείο έχει αποτυπωθεί με ένα είδος σφραγίδας. Η επιδεξιότητα του τεχνίτη να αξιοποιήσει όλο το διαθέσιμο χώρο του δίσκου μαρτυρεί μεγάλη εμπειρία σ’ αυτήν την εργασία. Η φορά ανάγνωσης των σημείων είναι από τα αριστερά προς τα δεξιά. Η σπειροειδής διάταξη της γραφής θεωρείται ότι επιτρέπει την καταχώρηση των περισσοτέρων δυνατών πληροφοριών στον ελάχιστο δυνατό χώρο, όπως ακριβώς και οι σημερινοί δίσκοι μεταφοράς δεδομένων (CD-Rom).

Ρ. Ι.: Πώς ξεκινήσατε να μελετάτε το Δίσκο τους Φαιστού; Τι ήταν αυτό που σας παρακίνησε στο να προσπαθήσετε να ξεδιπλώσετε το μυστήριο που τον περιβάλλει; Υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι ή μελέτες που σας ενέπνευσαν στην προσπάθειά σας;
Μ. Τ.: Η επαφή μου με το Δίσκο ξεκίνησε μετά την δημοσίευση του πρώτου βιβλίου που έγραψα το 2001 για την μινωική γραφή Γραμμική Α, με τίτλο: «ΓΡΑΜΜΙΚΗ Α- Συμβολή στην κατανόηση μιας αιγαιακής γραφής», Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηράκλειο 2001. Ειδικότερα μετά την πρόσφατη ανακοίνωση μου στο διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο στα Χανιά το 2006 με θέμα: «Στατιστική συσχέτιση των κρητικών Ιερογλυφικών με γραμμική Α και Β γραφή», άρχισα να μελετώ και τον Δίσκο.
Ειδικά όταν κατάλαβα ότι ο κάθε επισκέπτης του μουσείου Ηρακλείου όταν επέστρεφε στη χώρα του έγραφε και έστελνε μια ερμηνεία του Δίσκου, προχώρησα στη συγγραφή μιας μελέτης με τίτλο: «Ο Δίσκος της Φαιστού-Οδηγός στην Αποκρυπτογράφησή του». Το βιβλίο αυτό συνοδεύεται και με ένα (CD-Rom) στο οποίο υπάρχει σε γραμματοσειρά τα σημεία του δίσκου και διάφορα αρχεία που ο επίδοξος αποκρυπτογράφος παίζοντας με αντικαταστάσεις μπορεί να βγάλει μια πιθανή ερμηνεία.

Ρ. Ι.: Εδώ και πολλά χρόνια μελετάτε τις αιγαιακές γραφές μέσα από την Πληροφορική και τη Στατιστική Ανάλυση. Το 1998 μάλιστα ανακοινώσατε ότι καταφέρατε μέσω της Πληροφορικής να κωδικοποιήσετε τη Γραμμική Α’, η οποία μαζί με τη γραφή του Δίσκου της Φαιστού αποτελούν τις δύο γραφές που βρέθηκαν στον αρχαίο ελλαδικό χώρο και δεν έχουν ακόμα αποκρυπτογραφηθεί επίσημα. Υπάρχει άραγε σχέση μεταξύ αυτών των γραφών και ποια είναι η προέλευσή τους;
Μ. Τ.: Για την γραμμική Α σας προανέφερα ότι το 2001 έχει εκδοθεί πλήρης μελέτη που ερμηνεύει το 70% των λέξεων της με σχέση σημαίνοντος-σημαινομένου.
Το υπόλοιπο 30% που έχει προέλευση την Ανατολική Κρήτη δεν σχετίζεται με την πρώιμη Αιολική γραφή που κατανοούμε στο 70%. Φαίνεται η Κρήτη την εποχή αυτή να είναι δίγλωσση κάτω από ένα Μινωικό Πολιτισμό.
Επειδή το κείμενο του Δίσκου είναι μικρό 61 λέξεις, όπως αντιλαμβάνεσθε δεν είναι εύκολο να συσχετισθεί στατιστικά με τις άλλες γραφές. Αλλά μέσα από παρατηρήσεις στις ίδιες τις λέξεις του δίσκου μπορούν να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για να κατανοήσουμε την χρήση και το περιεχόμενό του.

Ρ. Ι.: Τι ήταν ο Δίσκος της Φαιστού: ύμνος στη Μητέρα Γη, ένα είδος αιγυπτιακών ιερογλυφικών, τίτλος ιδιοκτησίας ή κάτι άλλο; Η δική σας η έρευνα σε τι συμπεράσματα σας οδήγησε;
Μ. Τ.: Δημιουργώντας το λεξικό των συμβόλων του Δίσκου μέσο Η/Υ, μπόρεσα να κατανοήσω, ότι η Α-πλευρά είναι ένας ύμνος σε ολο-σπονδείο μέτρο.

Ρ. Ι.: Υπάρχουν κάποιες έρευνες από Έλληνες ή ξένους ερευνητές, οι οποίες να συμπληρώνουν ή να στηρίζουν με κάποιο τρόπο τη δική σας μεθοδολογία και/ή τα συμπεράσματα στα οποία σας οδήγησε η έρευνά σας και τις οποίες να θεωρείται άξιες αναφοράς;
Μ. Τ.: Οι σοβαρές μελέτες του δίσκου μέχρι τώρα είναι των:
− Pernier L., Il disco di Phaistos con caratteri pittografici, Ausonia 3, 1908 σελ. 255-302.
− Evans A., Scripta Minoa I, Oxford 1909, σελ. 272-193.
− Della Seta A., Il disco di Phaistos, Rendiconti del’ Accademia Lincei 18, 1909, σελ. 297-367.
− Grumach E., Die Korrekturen des Diskus von Phaistos, Kadmos 1, 1962, σελ.16-26.
− Olivier J.-P., Le disque de Phaistos – Édition Photographique, École Française ď Athènes, 1975.
− Godart L., Ο Δίσκος της Φαιστού – Το αίνιγμα μιας γραφής του Αιγαίου, εκδ. ΙΤΑΝΟΣ 1995.

Οι ανωτέρω μελέτες ασχολούνται με επιγραφολογικές παρατηρήσεις και δεν εισέρχονται σε ερμηνείες. Η έκδοση του βιβλίου μου για το δίσκο προχωρά ένα βήμα πιο πέρα με παρατηρήσεις κλιτών λέξεων του δίσκου, την επισήμανση ορισμένων καταλήξεων και τον προσδιορισμό 15 πιθανών συλλαβικών αξιών από τα 46 σύμβολα που εμφανίζονται στις 2 πλευρές του Δίσκου.
Αναλυτικά τα συμπεράσματα τους συνοψίζονται στα εξής:
− Στο σύνολο των σημείων της γραφής του Δίσκου εκτός των 45 συλλαβογραμμάτων υπάρχουν και άλλα 10 τα οποία έχουν μικρή συχνότητα και δεν εμφανίζονται στο κείμενο.
− Η στατιστική συσχέτιση οδήγησε στην κατάρτιση μιας κλείδας των πιθανών συλλαβικών αξιών. Οι φωνητικές αυτές αξίες στηρίζονται στη συσχέτιση των συχνοτήτων των συμβόλων του Δίσκου, με αυτά του αρχείου της Γραμμικής Α και κυρίως της Γραμμικής Β γραφής. Με τον τρόπο αυτό, παρά το μικρό δείγμα λέξεων του Δίσκου μπορούν να προσδιοριστούν περίπου 15 φωνητικές αξίες.
− Η α-πλευρά του Δίσκου παρατηρούμε να έχει μετρική και να είναι πιθανόν γραμμένη σε σπονδείο εξάμετρο.

Το μέτρο φαίνεται στις γραμμές 4 και 6 του παρατιθέμενου πίνακα.

Ρ. Ι.: Υπήρξε ενδιαφέρον από την πλευρά της ελληνικής Πολιτείας, των ελληνικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων ή των αρμόδιων αρχαιολογικών φορέων για τα αποτελέσματα της έρευνάς σας;
Μ. Τ.: Η ελληνική πολιτεία είναι απούσα αφού οι αρχαιολόγοι δεν γνωρίζουν να διαβάζουν ούτε την Γραμμική Β. Η αλήθεια είναι ότι έχω δώσει πολλές διαλέξεις σε διαφόρους πολιτιστικούς φορείς. Η πιο ενδιαφέρουσα για μένα ήταν τον Αύγουστο του 2008 σε χώρο κάτω από το ανάκτορο της Φαιστού που διοργάνωσε ο Δήμος Τυμπακίου με θέμα την αυθεντικότητα του Δίσκου, τότε είχε δημιουργηθεί το θέμα της πλαστότητας από τον γνωστό αρχαιοπώλη Άιζενρμπεκ.

Ρ. Ι.: Συνεχίζετε ακόμα να ερευνάτε το μυστήριο του Δίσκου της Φαιστού, και αν ναι υπάρχουν ενδεχομένως κάποιες σκέψεις ή ακόμα και μελλοντικά σχέδια τα οποία θα θέλατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες μας;
Μ. Τ.: Το όλο μυστικό βρίσκεται στις κλιτές λέξεις και σε μία πολυσύχναστη 2-σύλλαβη λέξη που θα έχει τις αξίες την λέξης ΣΠΟΝΔΗ με πιθανή γραφή (po-da) στην α και β- πλευρά του δίσκου
Μια εικόνα των συμπερασμάτων των κλιτών λέξεων μπορείτε να παρατηρήσετε στο απόσπασμα από μια σελίδα του βιβλίου μου με θέμα το δίσκο της Φαιστού, όπου εμφανίζονται διάφορες λέξεις στις οποίες αλλάζει η προστίθεται στο τέλος μια συλλαβή.

Ρ. Ι.: Θα μπορέσουμε άραγε ποτέ να πούμε με βεβαιότητα τι ακριβώς ήταν ο Δίσκος της Φαιστού ή θα μείνει και αυτό ένα ακόμα ανεξιχνίαστο, αλλά συνάμα γοητευτικό, μυστήριο;
Μ. Τ.: Η στατιστική συσχέτιση οδήγησε στην κατάρτιση μιας κλείδας των πιθανών συλλαβικών αξιών. Οι φωνητικές αυτές αξίες στηρίζονται στη συσχέτιση των συχνοτήτων των συμβόλων του Δίσκου, με αυτά του αρχείου της Γραμμικής Α και κυρίως της Γραμμικής Β γραφής. Με τον τρόπο αυτό, παρά το μικρό δείγμα λέξεων του Δίσκου μπορούν να προσδιοριστούν περίπου 15 φωνητικές αξίες.
Στην συνέχεια ο αναγνώστης με τη διαίσθησή του μπορεί ενδεχόμενα να αποδώσει στα υπόλοιπα σύμβολα και άλλες φωνητικές αξίες και να οδηγηθεί σε μία ή περισσότερες ερμηνείες, με τύπους που ανιχνεύονται σε μεταγενέστερες γλώσσες. Για το λόγο αυτό η έκδοση του Βιβλίου μου συμπεριέλαβε ένα CD-rom με πίνακες αντικαταστάσεων των σημείων του Δίσκου για πειραματισμούς σε κάθε πιθανή ερμηνεία. Η διαδικασία αυτή συστηματοποιεί τα δεδομένα που παρέχει ο Δίσκος, και μειώνει την άπειρη περιπλάνηση στην ερμηνεία του.

Ρ. Ι.: Τέλος, τι θα συμβουλεύατε τους νέους ερευνητές και τους φίλους του Μεταφυσικού που διαβάζουν αυτή τη στιγμή τη συνέντευξή σας;
Μ. Τ.: Μελέτη και μύηση των αιγαιακών γραφών. Είναι σημαντικό ο καθένας από εμάς να μάθει έστω, να γράφει το όνομα του στη γραμμική Β, την πρώτη γραφή της Ευρώπης.

Ποιος Είναι ο Μηνάς Τσικριτσής;
Ο Μηνάς Τσικριτσής είναι καθηγητής Πληροφορικής στο Ηράκλειο της Κρήτης. Σπούδασε Μαθηματικά το 1980 και το 1996 έλαβε το Master στη Συστηματική Θεολογία από το Α.Π.Θ, ενώ το 2005 ολοκλήρωσε τη διδακτορική διατριβή του με θέμα την ταυτότητα του έργου της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Η κύρια ερευνητική του δραστηριότητα είναι η ανάλυση περιεχομένου λέξεων. Το 1983 ξεκίνησε η συγγραφική του δραστηριότητα, ενώ το 2001 εκδόθηκε από τη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη η μελέτη του για τη μεταγραφή της Γραμμικής Α με τίτλο «Γραμμική Α-Συμβολή στην κατανόηση μιας αιγαιακής γραφής». Από το 1996 έως σήμερα έχει δημοσιεύσει πλήθος μελέτες για τη μινωική γραφή, και αυτή την περίοδο μελετά τη στατιστική σχέση της Γραμμικής Α με τα Κρητικά ιερογλυφικά σύμβολα. Στο βιβλίο του με τίτλο «Ο Δίσκος της Φαιστού-Οδηγός στην αποκρυπτογράφησή του» που κυκλοφόρησε το 2006 και το οποίο συνοδεύεται από CD-Rom επεδίωξε να παρουσιάσει στους αναγνώστες την έρευνά του πάνω στο Δίσκο καθώς και να τους δώσει τη δυνατότητα να πειραματιστούν οι ίδιοι προσπαθώντας να τον αποκρυπτογραφήσουν.